တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲ
အကါဒိၣ်လၢကထံၣ်လိာ်သးဒီး နီၢ်ကစၢ်ဆူၣ်ချ့ပှၤကွၢ်ထွဲတၢ်ကသံၣ်သရၣ် ကိးနံၣ်ဒဲး လၢတၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲတၢ်ထံၣ်လိာ်သးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဖဲနအိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဒီး နမ့ၢ်သးအိၣ်လၢကအိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဒ်န့ၣ်အသိးထီဘိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကွၢ်ကဒါက့ၤ
တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.
တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲန့ၣ် ပာ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ခံကွၢ်စီကွၢ်, တၢ်ကွၢ်သမံသမိးဒီးတၢ်ဆဲးကသံၣ်ဒီသဒၢ ဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲနလဲၤထံၣ်ကသံၣ်သရၣ်ဘျးစဲဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤအခါန့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်တအိၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်သဃဲၤအပှ့ၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကွၢ်ထွဲအကလုာ်ဒ်အံၤန့ၣ် ဃုထံၣ်စၢၤသ့စ့ၢ်ကီး ဆူၣ်ချ့တၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ် တချုးလၢအဝဲသ့ၣ်ဆူၣ်နးထီၣ်န့ၣ်လီၤ. ကတိၤတၢ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဘၣ်ဃး တၢ်ကွၢ်ထွဲမနုၤတမံၤန့ၣ်ဂ့ၤလၢနဂီၢ်လဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.*
ဘၣ်မနုၤအဃိ တၢ်အံၤအကါဒိၣ်လဲၣ်.
တၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးလၢတၢ်ဒီသဒၢဆိအဂီၢ်န့ၣ် ပျဲနကသံၣ်သရၣ်ဒ်သိးကခံကွၢ်စီကွၢ်နတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ဒီးမၤလီၤတံၢ်လၢနဒိးန့ၢ် တၢ်ကွၢ်သမံသမိးလၢအဘၣ်လၢ နသးအနံၣ်အလါ, မုၣ်ခွါတၢ်မ့ၢ်တၢ် ဒီးဟံၣ်ဃီအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးအံၤန့ၣ် မၤစၢၤနၤဒ်သိးနကအိၣ်ဒီးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ဒီးဃုစၢၤနၤဆူၣ်ချ့တၢ်ဘၣ်ယိၣ်တဖၣ် တချုးလၢအဝဲသ့ၣ်ကဲထီၣ်တၢ်ဆါယံာ်ထၢတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးလၢတၢ်ဒီသဒၢဆိအဂီၢ် ဒီးတၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးဒီးကသံၣ်သရၣ်န့ၣ် လီၤဆီလိာ်သးဒ်လဲၣ်.
တၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးလၢတၢ်ဒီသဒၢဆိအဂီၢ်, တဘျီတခီၣ်ပှၤကိးအီၤလၢ တၢ်သမံသမိးမၤကွၢ်ဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်န့ၣ် လီၤဆီဒီးတၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးဒီးကသံၣ်သရၣ်ဒ်လဲၣ်မ့ၢ်ဝဲ အိၣ်ဒီးတၢ်ကတိၤသကိးတၢ်ဘၣ်ဃး တၢ်ဆါတၢ်ဂ့ၢ်ကီလီၤဆီတမံၤန့ၣ်လီၤ.
နကထံၣ်ဘၣ်နကသံၣ်သရၣ်, သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ထွဲပှၤဆါ မ့တမ့ၢ်ကသံၣ်သရၣ်ထီရီၤမၤစၢၤတၢ် လၢတၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးလၢတၢ်ဒီသဒၢဆိအဂီၢ် ဖဲနအိၣ်မုာ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲန့ၣ် ကပာ်ဃုာ်တၢ်ကွၢ်ထွဲ ဒ်သိးတၢ်ခံကွၢ်စီကွၢ်, တၢ်သမံသမိးနသွံၣ်ဆီၣ်သနံး မ့တမ့ၢ်တၢ်အီကသံၣ်ကသီလၢအဟ့ၣ်ကူၣ်နၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးတဖၣ်အံၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်အီၤအပှ့ၤ တၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်သဃဲၤအပှ့ၤ ဖဲနစူးကါကသံၣ်သရၣ်လၢတၢ်တိာ်ကျဲၤဘျးစဲပူၤ (ကသံၣ်သရၣ်, သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ထွဲပှၤဆါ, ကသံၣ်သရၣ်ထီရီၤမၤစၢၤတၢ်) န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးဒီးကသံၣ်သရၣ်န့ၣ် အါတက့ၢ်ပာ်ဃုာ်ဒီး တၢ်သမံးသမိးတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ် ဒ်သိးကကူစါတၢ်ဆါတၢ်အိၣ်သး မ့တမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီတမံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်မနုၤအဃိယဘၣ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤလၢယတၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးလၢတၢ်ဒီသဒၢဆိအဂီၢ်လဲၣ်.
တၢ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲ
တၢ်ဒီသဒၢသမံသမိးတၢ်ဆါ တၢ်ကွၢ်ထွဲန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကျၢၢ်ဘၢဟ့ၣ်စၢၤဒ်လဲၣ်.
Blue Cross တၢ်တိာ်ကျဲၤအါတက့ၢ်န့ၣ် ဟ့ၣ်အဘူးအလဲလၢ တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲတၢ်မၤတဖၣ် တအိၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်သဃဲၤအပှ့ၤ ဖဲနထံၣ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ် လၢနဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤဘျးစဲအပူၤန့ၣ်လီၤ. မၤလီၤတံၢ်လၢ နကွၢ်နတၢ်တိာ်ကျဲၤတၢ်ဂ့ၢ်ဆံးကိာ်ခဲလၢာ် တချုးလၢနသ့ၣ်ဆၢဖးကတီၢ်လၢ ကထံၣ်လိာ်သးဒီးကသံၣ်သရၣ်အဂီၢ်တက့ၢ်.
တဘျီတခီၣ်န့ၣ် နကသံၣ်သရၣ်ကဃ့ထီၣ်တၢ်မၤကွၢ်တဖၣ် လၢနတၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲတၢ်ထံၣ်လိာ်သးဒီးကသံၣ်သရၣ်အပူၤ လၢတဘၣ်တၢ်ဆိကမိၣ်အီၤဒ်တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤကွၢ်အံၤတဖၣ်န့ၣ် ကဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်မၤစှၤလီၤအပှ့ၤ, တၢ်ဟ့ၣ်သဃဲၤ ဒီး/မ့တမ့ၢ်တတၢ်အုၣ်ကီၤဟ့ၣ်သဃဲၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
နကသံၣ်သရၣ်န့ၣ် ကကူစါစ့ၢ်ကီးတၢ်ဆါတၢ်အိၣ်အသးလၢအိၣ်ပာ်စၢၤတမံၤ (မ့တမ့ၢ်နကအိၣ်ဒီးတၢ်လိၤကိၢ်ပနီၣ်တမံၤဖဲနလဲၤထံၣ်လိာ်သးဒီးကသံၣ်သရၣ်အခါ) န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကူစါ မ့တမ့ၢ်တၢ်မၤကွၢ်တဖၣ် လၢတၢ်ဆါတၢ်အိၣ်သးတမံၤအဂီၢ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲဘၣ် ဒီးမ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်မၤစှၤလီၤအပှ့ၤ, တၢ်ဟ့ၣ်သဃဲၤ ဒီး/မ့တမ့ၢ်တၢ်အုၣ်ကီၤဟ့ၣ်သဃဲၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲ တၢ်အိၣ်ယၢၤတဖၣ်
အကါဒိၣ်လၢကနၢ်ပၢၢ် ကသံၣ်အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အိၣ်မနုၤလဲၣ် ဒီးနတၢ်တိာ်ကျဲၤတခါန့ၣ် ဟ့ၣ်အပှ့ၤလၢတၢ်မနုၤအဂီၢ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. စူးကါတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဒ်သိးကဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါတၢ်အဂီၢ်တက့ၢ်. ကွၢ်ဃုတၢ်ဂ့ၢ်ဆံးကိာ်အဂၤတဖၣ် လၢနတၢ်န့ၢ်ဘျုးန့ၢ်ဖှိၣ်အလံာ်ဆံးဖိတက့ၢ်.
ကဘၣ်ကွၢ်လၢ်မနုၤလဲၣ်
ကဘၣ်မုၢ်လၢ်တၢ်မနုၤလၢတၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲတၢ်ထံၣ်လိာ်သးလဲၣ်
လၢနတၢ်ဒီသဒၢတၢ်ထံၣ်လိာ်သးန့ၣ် နနီၢ်ကစၢ်ဆူၣ်ချ့ပှၤကွၢ်ထွဲတၢ်ကသံၣ်သရၣ်န့ၣ် ကသံကွၢ်နၤတၢ်ဘၣ်ဃးနဆူၣ်ချ့ခဲအံၤ, နဟံၣ်ဃီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ, တၢ်ဆါလၢအပူၤကွံာ်ဒီးတၢ်ကွဲးကူစါတဖၣ် ဒီးတၢ်ဆါယံာ်ယံာ်ထၢထၢတဖၣ် ဒ်သိးကခံကွၢ်စီကွၢ်နဆူၣ်ချ့တၢ်ဘၣ်ယိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် ကမၤတၢ်သမံသမိးနီၢ်ခိ ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ကွၢ်နတၢ်ပနီၣ်တဖၣ်လၢအကါဒိၣ်မး, ဒိကနၣ်နသးဖျၢၣ်ဒီးပသိၣ်တဖၣ်လၢစတဲာ်သိၣ်စကိး (ကသံၣ်သရၣ်အပီးလီလၢကကနၣ်ပှၤဆါသးဖျၢၣ်စံၣ်ဒီးသါထီၣ်သါလီၤအဂီၢ်), ကွၢ်နနၢ်, မဲာ်ချံ, ကိာ်ယူၢ်, ဖံးဘ့ၣ်, ဟၢဖၢ ဒီးတၢ်အဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
နကသံၣ်သရၣ် ကနဲၣ်လီၤ တၢ်သမံသမိးတဖၣ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဒ် နသးနံၣ်ဒီး မုၣ်ခွါတၢ်အိၣ်သးအသိး-
ဖိသၣ်တဖၣ်လၢအသးနံၣ်လါ 0-5
ဖိသၣ်တဖၣ်လၢအသးနံၣ်လါ 6-12
ပိာ်မုၣ်တဖၣ်
ပိာ်ခွါတဖၣ်
ပှၤသးပှၢ်တဖၣ်
ကဘၣ်ကတဲာ်ကတီၤတၢ်လၢနတၢ်သမံသမိးနီၢ်ခိလၢခံတဘျီဒ်လဲၣ်
နသးကအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤတၢ်လၢနတၢ်သမံသမိးနီၢ်ခိ ခီဖျိတၢ်ကွဲးမၤပှဲၤလံာ်အဒိတဖၣ်အဆိ, မၤကသံၣ်ကသီစရီလၢနကအီဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ် ဒီးနီၤဖးတၢ်သံကွၢ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ကွၢ်ဃု တၢ်ကွၢ်ထွဲမိၢ်ပှၢ်
နီၢ်ကစၢ်ဆူၣ်ချ့ပှၤကွၢ်ထွဲတၢ်ကသံၣ်သရၣ်တဂၤန့ၣ် မ့ၢ်ပှၤဖံးမၤတၢ်ဘၣ်ဃးဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲ လၢနထံၣ်လိာ်သးလၢတၢ်သမံသမိးနီၢ်ခိ မ့တမ့ၢ်တၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးလၢတၢ်ဒီသဒၢဆိအဂီၢ် ဒီးကသံၣ်သရၣ်လၢနလဲၤဆူအအိၣ်ဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်လၢ ဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဃုထၢကသံၣ်သရၣ်တဂၤလၢနနာ်အီၤ ဒီးထံၣ်လိာ်သးဒီးအီၤထီဘိ အဃိဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲန့ၣ် လီၤဂာ်လိာ်သးဒီးဘၣ်လိာ်ဖိးဒ့လိာ်သးန့ၣ်လီၤ.
ကတဲာ်ကတီၤတၢ်သံကွၢ်တဖၣ်
တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အိၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ် မ့တမ့ၢ်သးတံာ်တာ်ဘၣ်ဃးနတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဧါ. သံကွၢ်တၢ်သံကွၢ်ဒ်အံၤတဖၣ်တက့ၢ်:
- တၢ်မနုၤဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီအံၤလဲၣ်.
- တၢ်ကူစါကျဲလၢပဃုထၢသ့ၣ်တဖၣ် လၢကမၤဆၢက့ၤတၢ်ဂ့ၢ်ကီအံၤန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
- ကသံၣ်ကသီလၢနအီတဖၣ်အတၢ်ဒိဘၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.
- တၢ်ကူစါအံၤကဲထီၣ်တၢ်မၤန့ၣ် ယသ့ၣ်ညါကသ့ဒ်လဲၣ်.
- လၢတၢ်မၤပိာ်ထွဲအဂီၢ်ယကဘၣ်ထံၣ်လိာ်သးဒီးနၤအခါဖဲလဲၣ်.