တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲ လၢပှၤဖိသၣ်တဖၣ်အဂီၢ်
တၢ်မနုၤကကဲထီၣ်လၢ နဖိလၢအထီၣ်ကၠိသးနံၣ် အတၢ်ဒီသဒၢတၢ်ကွၢ်ထွဲ တၢ်သမံသမိးတဖၣ်, အဝဲသ့ၣ်ကြၢးဒိးတၢ်ဆဲးကသံၣ်သဒၢတဖၣ် အခါဖဲလဲၣ်ဒီး နမၤစၢၤအီၤလၢ အဝဲသ့ၣ်ကပူၤဖျဲးဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ် ဒီးအိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ကသ့ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ဃုသ့ၣ်ညါတက့ၢ်.
တၢ်ကွၢ်ကဒါက့ၤ
တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲတၢ်ကွၢ်သမံသမိးလၢဖိသၣ်အဂီၢ်ဒ်လဲၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤလၢယတၢ်အုၣ်ကီၤအတၢ်တိာ်ကျဲၤလဲၣ်.
ဆူၣ်ချ့တၢ်အုၣ်ကီၤန့ၣ် ညီနုၢ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤလၢတၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲတၢ်မၤတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲန့ၣ် ညီနုၢ်ပာ်ဃုာ်ဒီး ဖိသၣ်ဆူၣ်ချ့တၢ်ထံၣ်လိာ်သးဒီကသံၣ်သရၣ်တဖၣ်, တၢ်ဆဲးကသံၣ်ဒီသဒၢတဖၣ် ဒီးတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်အတၢ်ကွၢ်သမံသမိးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မၤလီၤတံၢ်ဒ်သိးကသမံသမိးနတၢ်တိာ်ကျဲၤအတၢ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲးအဂီၢ်တက့ၢ်.
လၢတၢ်လဲၤကွၢ်ဖိသၣ်တဖၣ်တၢ်ထံၣ်လိာ်သးတဖၣ်အပူၤန့ၣ် နဖိအကသံၣ်သရၣ်မ့တမ့ၢ်နဟံၣ်နဃီအကသံၣ်သရၣ်န့ၣ် ကသမံသမိးနဖိအနီၢ်ထီဒီးအဃၢ, မဲာ်ချံတၢ်ထံၣ်ဒီးတၢ်နၢ်ဟူ ဒီးကွၢ်ကီနီၢ်ဒိၣ်ထီၣ်အဆီတဖၣ်လီၤ. ကသံၣ်သရၣ်န့ၣ် ကဟ့ၣ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဂ့ၢ်ဒီးတၢ်ကူၣ်တၢ်ဖးလၢကဒီသဒၢစၢၤဒီးမၤဆူၣ်ချ့စၢၤနဖိအဂီၢ်လီၤ.
တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲတၢ်မၤညီနုၢ် ဒီးတၢ်ကွၢ်တၢ်သမံသမိးတဖၣ်လၢဖိသၣ်ထီၣ်ကၠိအသးအနံၣ်အလါတဖၣ်အဂီၢ်:
- တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢနီၢ်ခိတၢ်ဟူးဂဲၤဒီးကိာ်ပူၤဆူၣ်ချ့အဂီၢ်
- ထိၣ်ဒွးဒီးတဲသကိးလၢတၢ်ဃၢအကြၢးအဘၣ်ဒီး နီၢ်ခိကိၢ်လိၣ်တၢ်ရဲၣ်ထံး
- ကသံၣ်ဒီသဒၢတဖၣ် လၢအပာ်ဃုာ် DTaP, MMR, တိးကွ့တၢ်ဆါကသံၣ်ဆဲးတဖၣ်ဒီးကသံၣ်ဒီသဒၢအဂၤတဖၣ် (ကွၢ်တၢ်ပာ်ဖျါလၢလာ်အံၤ)
- တၢ်ခံကွၢ်စီကွၢ်တၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ဒီးတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး လၢအပာ်ဃုာ်ဒီးတၢ်မၤလိတၢ်လၢကၠိဒီးတၢ်သ့ထီၣ်ဘၣ်ထီၣ်
- တၢ်သမံသမိးတၢ်နၢ်ဟူဒီးတၢ်ထံၣ်
- တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ် ဒ်သိးထံ မ့တမ့ၢ်တၢ်ယီၢ်လ့ၣ်ယီၢ်အတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ ဒီးတၢ်ဒီသဒၢတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး
- တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢတၢ်လိၣ်ဘိထီ ၣ်ဒီးသွံၣ်ထံးတၢ်ရ့လိာ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့
- တၢ်ဒိကနၣ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဒ်သိးကဟးဆှဲးတၢ်ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်စူးကါညါသူး
- တၢ်သမံသမိးလၢတၢ်ဘၣ်ဒိဒီးစၢၢ်
တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲ တၢ်အိၣ်ယၢၤတဖၣ်
အကါဒိၣ်လၢကနၢ်ပၢၢ် ကသံၣ်အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အိၣ်မနုၤလဲၣ် ဒီးနတၢ်တိာ်ကျဲၤတခါန့ၣ် ဟ့ၣ်အပှ့ၤလၢတၢ်မနုၤအဂီၢ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. စူးကါတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဒ်သိးကဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါတၢ်အဂီၢ်တက့ၢ်. ကွၢ်ဃုတၢ်ဂ့ၢ်ဆံးကိာ်အဂၤတဖၣ် လၢနတၢ်န့ၢ်ဘျုးန့ၢ်ဖှိၣ်အလံာ်ဆံးဖိတက့ၢ်.
တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ
တၢ်ဆဲးကသံၣ်ဒီသဒၢဒီး တၢ်ကတဲာ်ကတီၤဂံၢ်တြီဆၢတၢ်ဆါ တၢ်ရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤလၢဖိသၣ်တဖၣ်အဂီၢ်
သးနံၣ် 6-12
| ကသံၣ်ဒီသဒၢ | တၢ်ပညိၣ် | သးအနံၣ်အလါ |
| DTaP | ဒီသဒၢဒ့းဖသရံယါကိာ်ယူၢ်ဘိညိးတၢ်ဆါ, ခၣ်အ့ၣ်တံၢ်တၢ်ဆါ ဒီးတၢ်ကူးဖးထီတၢ်ဆါ | 4-6 နံၣ် |
| IPV | ဒီသဒၢတၢ်ဆါလီၤဘျ့ | 4-6 နံၣ် |
| MMR | ဒီသဒၢတၢ်ဆါဖိ(ဝဲးသဲး), ကိာ်ဘိးတၢ်ဆါဒီးရူၢ်ဘဲလၣ်တၢ်ဆါ | 4-6 နံၣ် |
| ဘဲၣ်ရံၣ်စဲလၣ်တၢ်ထီၣ်ထါတၢ်ဆါ | ဒီသဒၢတၢ်ထီၣ်ထါတၢ်ဆါ | 4-6 နံၣ် |
| Tdap | လီၤဂာ်ဒ် DTap, ဘၣ်ဆၣ် ဘၣ်တၢ်မၤအီၤလၢပှၤလိၣ်ဘိတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ | 11-12 နံၣ် |
| HPV | ဒီသဒၢပှၤကညီ ဖၣ်ဖံလိၣ်မၣ်တၢ်ဆါဃၢ် လၢအမ့ၢ်ဝဲတၢ်ဂ့ၢ်ဖးဒိၣ်လၢ ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတၢ်ဆါအဂီၢ် | 11-12 နံၣ် |
| MenACWY | ဒီသဒၢ ခိၣ်နူာ်သလီညိးထီၣ်တၢ်ဆါလၢအကဲထီၣ်ခီဖျိဘဲးတံရံယၤအဃၢ် | 11-12 နံၣ် 16 နံၣ် |
| တိးကွ့တၢ်ဆါ | ဒီသဒၢတိးကွ့တၢ်ဆါ | ကိးနံၣ်ဒဲးလၢတၢ်တၢ်ဂိၢ်ထီၣ်သီကတီၢ် |
တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲ တၢ်ကွၢ်သမံသမိးအဂၤလၢ ဖိသၣ်တဖၣ်အဂီၢ်
သးနံၣ် 6-12
နဖိအကသံၣ်သရၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကမၤလိာ်၀ဲ တၢ်ဒီသဒၢတၢ်မၤကွၢ်အဂၤတဖၣ်လၢ နဟံၣ်ဖိဃီဖိအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အဂုၤအဂၤတဖၣ်အဖီခိၣ်လီၤ.
တၢ်အဒိတဖၣ်ကပာ်ဃုာ်ဒီး
- တၢ်ကွၢ်တၢ်သမံသမိးလၢခိၣ်လဲစထြီ, သွံၣ်တၢ်ဆီၣ်သနံး, ထးဂဲာ်စဲ(လ)သွံၣ်ဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ်တၢ်ဆါ မ့တမ့ၢ်တၢ်အိၣ်သးအဂၤတဖၣ် လၢဟံၣ်ဃီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤမ့တမ့ၢ်ကလုာ်ဒူၣ်အဖီခိၣ်
- မဲၣ်လနိမါဖံးဘ့ၣ်တၢ်ဆါ, တၢ်ပူလီၢ်တဖၣ် မ့တမ့ၢ်တၢ်ပနဲၤလီၢ်တဖၣ်မ့ၢ်အိၣ်န့ၣ် တၢ်မၤကွၢ်ဖံးဘ့ၣ်
- မ့ၢ်အိၣ်ဒီးထးဂာ်အဂံၢ်လၢသွံၣ်ပူၤမ့ၢ်လီၤစှၤန့ၣ် တၢ်မၤပှဲၤထးဂာ်အဂံၢ်
- တၢ်ကွၢ်သမံသမိးဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဲသကိးတၢ်လၢတၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးလၢဟံၣ်ဃီပူၤ (ပာ်ဃုာ်ဒီးတၢ်မၤတရီတပါဖိသၣ်)
- တၢ်သူၣ်ဟူးသးဂဲၤ မ့တမ့ၢ်တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးအတၢ်ဘၣ်ယိၣ်မ့ၢ်အိၣ်န့ၣ် တၢ်သမံသမိးကွၢ်လၢသးဟးဂီၤ မ့တမ့ၢ်အီၣ်တ့ာ်စၣ်တၢ်ဆါ
- မ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိာ်ဘၣ်ဃး နီၢ်ကစၢ်အဃၢဒီးတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်န့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်အီၣ်န့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါအတၢ်ဒိကနၣ်တဲသကိးတၢ်
ဒ်သိးယဖိတဖၣ်ကအိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ် ယမၤတၢ်မနုၤကသ့လဲၣ်.
တၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးကိးဘျီဒဲးန့ၣ် နကသံၣ်သရၣ် (မ့တမ့ၢ်သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ပှၤသးစၢ်တဂၤ) ကသံကွၢ်နၤဘၣ်ဃး နဖိအတၢ်ဒိၣ်ထီၣ် ဒီးဟ့ၣ်ကူၣ်နၤလၢကဒီသဒၢနဖိဒီးမၤပှဲၤအဝဲဒီးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး-
- တၢ်တဘၣ်ပျဲဖိသၣ်တဖၣ် နၢဘၣ်မိာ်အစိခံဆီတဆီတဂ့ၤ
- တၢ်ဒီသဒၢဖိသၣ်တဖၣ်လၢ မုၢ်အတၢ်ကပီၤ
- ဒီသဒၢတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတဖၣ်ခီဖျိ တၢ်စူးကါသိလ့ၣ်အလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤဒီး တၢ်ပူၤဖျဲးအခိၣ်ကုာ်ကျၤတဖၣ်
ပှၤကွၢ်ထွဲတၢ်ဖိတဂၤစုာ်စုာ်မ့ၢ်ဝဲပှၤစဲၤလံာ်ဃံာ်ဃာ်သဘျ့ဒီး တမ့ၢ်ပခၢၣ်စးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.