ပှၤကညီလၢအသးအနံၣ်ကိးဒူၣ်ဒဲးဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဃံစၢ်တၢ်ဆါသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. ထံကီၢ််ဃံစၢ်တၢ်ဆါအကရၢကရိး ပာ်ဖျါဝဲလၢ ပိာ်မုၣ်1ဖဲ2ဂၤအကျါ ဒီး အတုၤလၢ ပိာ်ခွါ1ဖဲ4အကျါလၢအသးအနံၣ်အိၣ်50 မ့တမ့ၢ် ဆူဖီခိၣ်တဖၣ် အဃံကၢ်ခီဖျိတၢ်အိၣ်သးအဝဲအံၤန့ၣ်လီၤ. ကွၢ်တၢ်အပတီၢ်ဖဲလာ်တဖၣ်လၢနမၤသ့လၢနကပာ်နဃံတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဂ့ၤဒီးမၤနီၢ်ထီၣ်နဃံတၢ်ဟးဂီၤန့ၣ်တက့ၢ်.
တၢ်အံၤအရ့ဒိၣ်ဒိၣ်မးလၢနကကွၢ်ထွဲနတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဒီ:ဟံးန့ၣ်တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲလၢနကသံၣ်သရၣ်ဟ့ၣ်ကူဟ့ၣ်ဖးဝဲအသိးလီၤ. ကွၢ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤလၢတၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲညီနုၢ်ကတၢၢ်တဖၣ်အဂီၢ်.
ကွၢ်တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲတၢ်နဲၣ်ကျဲတဖၣ်(PDF)
ဃံစၢ်တၢ်ဆါကဲထီၣ်သးလၢတၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်?
ဒ်ပသးအနံၣ်ပှၢ်ထီၣ်အသိး,ပနီၣ်ခိနီၣ်ကစၢ်ကဲထီၣ်တၢ်မၤစူၢ်သံးစှၤလီၤအထူၣ်အခီလိၣ်ဆီၣ်ထွဲအဃံတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့လီၤ. ဒ်တၢ်စံးဆၢအိၣ်အသိး,ပဃံသ့ၣ်တဖၣ်အဂံၢ်စၢ်လီၤသ့ မ့တမ့ၢ် လၢအစှိးဒိၣ်ထီၣ် ဒီး အကၢ်ဝဲညီညီန့ၣ်လီၤ. ညီနုၢ်န့ၣ်အဃံ(တၢ်အတီၣ်အကံၢ်အစီ)အတၢ်လီၤစှၤဝဲကယီကယီလၢတဘျုးနံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်ဃံစၢ်တၢ်ဆါအိၣ်ဝဲအါမံၤန့ၣ်လီၤ. နပၢၤဆှၢရဲၣ်ကျဲၤန့ၣ်တနီၤ,ဘၣ်ဆၣ်တမ့ၢ်ခဲလၢာ်လၢဘၣ်လီၤ.
ဃံစၢ်တၢ်ဆါတၢ်ဘၣ်ယိာ်အဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တမံၤမံၤနဆီတလဲၤအီၤတသ့ဘၣ်:
- မုၣ်/ခွါ ပိာ်မုၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အိၣ်ဒိၣ်လၢကန့ၢ်ဝဲဃံစၢ်တၢ်ဆါလီၤ. အဝဲသ့ၣ်စ့ၢ်ကီးအဃံကျီသလိးတၢ်အိၣ်တံၢ်လိာ်အသးချ့န့ၣ်ပိာ်ခွါခီဖျီတၢ်ဆီတလဲအိၣ်ထီၣ်လၢပိာ်မုၣ်လုၢ်လၢ်ပတုာ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ.
- အသးနံၣ် ပဝဲအဃံဘုဒီးအလီၢ်စၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ဒ်ပသးပှၢ်ဒိၣ်ထီၣ် ဒ်နသးဒ်ပှၢ်ထီၣ်,တၢ်လီၤဘၣ်ယိာ်အါထီၣ်လၢဃံစၢ်တၢ်ဆါကအိၣ်ဝဲလီၤ.
- မိပှၢ်အကလုာ်. ဆံး,အဃံဘုပိာ်မုၣ်အိၣ်ဒီးအခွဲးအယာ်အါလၢဒိၣ်လၢကန့ၢ်ဝဲဃံစၢ်တၢ်ဆါန့ၣ်လီၤ.
- အကလုာ် ပှၤဝါဖံးဖိ,ပှၤအ့ရှၢၣ်ပိာ်မုၣ်အိၣ်ဒီးအတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အိၣ်အါကတၢၢ်လၢကဒိးန့ၢ််ဃံစၢ်တၢ်ဆါန့ၣ်လီၤ. ပှၤအၤဖြံၤကၤအမဲရံကၤဖိ ဒီး ပှၤဟံးစပဲးနံးဖိ ပိာ်မုၣ်တဖၣ်တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အိၣ်ဒိၣ်လၢကဒိးန့ၢ်ဝဲစ့ၢ်ကီးလီၤ.
- တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ် တၢ်ဆါအယံာ်အထၢတနီၤဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဆါလၢနီၢ်ကစၢ်မိၢ်ပှၢ်တၢ်ဒီသဒၢမၤဘၣ်ဝဲတၢ်အဒွဲတဖၣ် (lupus) မ့တမ့ၢ် ဖံးညၣ်အထံ:ရှူဟဲကျၤထီၣ်တဘျူးခါသ့မၤအါထီၣ်နတၢ်ဘၣ်ယိၣ်လၢဃံစၢ်တၢ်ဆါ ခီဖျိကသံၣ်ကသီသ့ၣ်တဖၣ်လၢတၢ်ကူစါအီၤတဖၣ်မၤလီၤဘူကွံာ်ဃံသ့ဝဲအဃိန့ၣ်လီၤ.
- ဟံၣ်ဖိဃိဖိတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ နမိၢ်နပၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒီးမၤစှၤလီၤအဃံအကွဲတၢ်ကိၢ်လိၣ်မ့တမ့ၢ်တၢ်စံၣ်စိၤလၢအဃံအကွဲၤတၢ်ဆံ:လီၤစှၤလီၤမ့တမ့ၢ်မၤသဘှံ:နစ့ၢ်ကီ:အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ်
တၢ်ဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်အံၤလၢနဆီတလဲၤအီၤသ့:
- တၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢပအီၣ်ညီနုၢ် တၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢပအီၣ်ညီနုၢ်ခဲလ်စံၣ်ယၢဒီးဘံၣ်တၣ်မံၣ်-D အမၤကဲထီၣ်တၢ်ဆူးတၢ်ဆါဆူအဃံအကွဲတၢ်ဆံ:လီၤစှၤလီၤ
- တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ. နီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤစှၤ မ့တမ့ၢ် မၤယံာ်ထီၣ်လီၢ်မံၤတၢ်အိၣ်ဘှံ:မၤစၢ်လီၤနဃံသ့ဝဲလီၤ.
- တၢ်အိမီာ် တၢ်အိမီာ်န့ၣ်တဂ့ၤလၤနဃံအဂီၢ်ဘၣ်ဒီးမၤကဲထီၣ်တၢ်ကီခဲလၤနနီကစၢ်တၢ်ဆူးသဝံာ်ခဲလ်စံၣ်ယၢၣ်န့ၣ်လီၤ.
- သံး. တၢ်အီသံးအါန့ၣ်ခံ မ့တမ့ၢ် သၢအီၣ်စးလၢတနံၤတနံၤအတီၢ်ပူၤန့ၣ်အဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဆူးတၢ်ဆါသ့လၢဃံအလီၤဘူ ဒီး ဒုးအါထီၣ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်လၢတၢ်လီၤဃံၢ်လီၤ.
တၢ်ပနီၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဃးဃံစၢ်တၢ်ဆါ
ဃံစၢ်တၢ်ဆါမ့ၢ်တၢ်ဆါလၢအအိၣ်ဘှ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. နတတူၢ်ဘၣ်နဃံနကွဲအလီၤစှၢ်ဘၣ်လီၤ. ညီနုၢ်န့ၣ်တၢ်ပနီၣ်တၢ်တၢတမံၤကမ့ၢ်ဝဲအဃံကၢ်ဝဲဖဲနယီၢ်တဲာ်ခိၣ် ,ပျိၢ်ဃ့ မ့တမ့ၢ် စုဒ့ကိာ် သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ မ့တမ့ၢ် နပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢနနီၢ်စးထီၣ်ဖုၣ်လီၤ မ့တမ့ၢ် နချၢဃံအဖီခိၣ်တတီၤန့ၣ်အက့ၣ်ပဝံာ်ဆူညါ ကတိၤတၢ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဖဲနမ့ၢ်စးထီၣ်သ့ၣ်ညါတၢ်လီၤဆီလၢနီၢ်အထီ မ့တမ့ၢ် ပျၢ်ဃ့က့ၣ်သကူး
တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢတၢ်ဒီသဒၢဃံအလီၤစၢ်
တၢ်အံၤနကဘၣ်ပာ်နဃံနကွဲတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဒီးတၢ်ဒီသဒၢအဃံတၢ်ဆံးလီၤစှၤလီၤလၢနတၢ်အိၣ်မူခါဆူညါ :
- အီၣ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢပအီၣ်ညီနုၢ်ခဲလ်စံၣ်ယၢအါဒီးဘံၣ်တၣ်မံၣ်-D ပလိၣ်အါထီၣ်ခဲလ်စံၣ်ယၢဒ်ပသးအနံၣ်ပှၢ်ထီၣ်အသိး ဒီးဘံၣ်တၣ်မ့ၣ်ဒ်သိးကမၤစၢၤနနီၣ်ကစၢ်တၢ်ဆူး သဝံာ်တၢ်အီၣ်န့ၣ်ဂံၢ်န့ၣ်ဘါလၢအသ့တၢ်လ့တုာ်လ့တီၤလီၤ. တၢ်အီၣ်လၢအပာ်ဃုာ်ဒီးနုၢ်ထံ, ညၣ် ,အလွဲၢ်ဃ:လၢအလၣ်အါတၢ်ဒိးတၢ်လၣ်လၢအမ့ၢ်သဘၣ်လၣ်တကလုာ် ,ဟိးကၣ်ဃ့ ,သဘၣ်ဖီလါဟ့သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ခဲလ်စံၣ်ယၢၣ် နဒိးန့ၣ်သ့ဘံၣ်တၣ်မံၣ် -D ခီဖျိဆီဒံၣ် ,ဘုဧိၤဟုဧိၤ ဒီး တၢ်နုၢ်ထံ တဲၤသကိးတၢ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်စ့ၢ်ကီးဘၣ်ဃးဒီ:တၢ်အီၣ်ဂံၢ်ဘါတဖၣ်.
- မၤနီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢတၢ်စိာ်တၢ်ဃၢတနွံသၢဘျီ မ့တမ့ၢ် လွံၢ်ဘျီတက့ၢ်. တၢ်စိာ်တၢ်ဃၢနီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဖၣ်အမၤစၢၤတၢ်မၤစှိၣ်ထီၣ်ဃံဒီးဒ်အဂံၢ်ကစူၣ်အဂီၢ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ပာ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢနဘၣ်သူနခီၣ်အါဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဟး,တၢ်ဂဲၤကလံာ်, လိာ်ကွဲဖျၢၣ်ပၤ မ့တမ့ၢ် မၤလိသ့ထီၣ်ဒုးကဲထီၣ်တၢ်ကၢၤသး သမံသမိးကွၢ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်တချုး နစးထီၣ်တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဒ်ကမၤလီၤတံၢ်တၢ်လၢကြၢးဒီးနၤလီၤ.
- ပာ်ကတီၢ်ကွံာ်တၢ်အိမီာ်လုၢ်လၢ်. တၢ်အီမီာ်မၤကဲထီၣ်နနီၢ်ကစၢ် ဒ်အမ့ၢ်မၤစှၤလီၤနတၢ်အဲၣ်ထရိၤဂၠ့ၤ(estrogen)လၢအမ့ၢ်ဟီၣ်မိအသဟီၣ်တကလုာ်လၢဒီသဒၢနဃံနကွဲသ့ၣ်တဖၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်အဘၣ်လၢပိာ်ခွါဒီးပိာ်မုာ်အဂီၢ်. သမံသမိးကွၢ်လၢမ့ၢ်နဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤဒ်သိးကသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢအကမၤစၢၤနၤပတုာ်ကွံာ်တၢ်စူး ကါညါသိး
- အီစှၤလီၤသံး တၢ်အီသံးအါန့ၣ်မၤဘၣ်ဒိ နဃံနကွဲဒီး မၤအါထီၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ အကဲထီၣ်ဃံစၢ်တၢ်ဆါလၢနတၢ်အိၣ်မူလၢခံန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကူစါယါဘျါလၢဃံစၢ်တၢ်ဆါအဂီၢ်.
နကသံၣ်သရၣ်ကဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးတၢ်အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤအကျိၤအကျဲတၢ်ဆီတလဲ မ့တမ့ၢ် ကနဲၣ်လီၤနၤကသံၣ်လၢကမၤဂ့ၤထီၣ်နဃံ မ့တမ့ၢ် မၤကဘှၢလီၤတၢ်ပနီၣ်လၢဃံတၢ်ဆံ:လီၤစှၤလီၤန့ၣ်လီၤ. နလိၣ်လဲၤထံၣ်လိာ်က့ၤသးဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဒ်သိးကမၤကွၢ်တၢ်ကွၢ်ထွဲတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤကဲထီၣ်အိၣ်ထီၣ်ဘၣ်ဃ:ကဃံတၢ်ဆံးလီၤစှၤလီၤ
ဆူၣ်ချ့တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးအဂၤတဖၣ်
တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲဒ်နသးပှၢ်ထီၣ်အသိး
တၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲ လၢပိာ်မုၣ်တဖၣ်အဂီၢ်
တနံၣ်တဘျီ မဲာ်ချံအတၢ်မၤကွၢ်တဖၣ် ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါလၢ မဲာ်ချံတၢ်ဆါအိၣ်ဧါတအိၣ်ဧါသ့၀ဲ
တၢ်စုကမဲာ်ဆါခီၣ်ကမဲာ်ဆါတၢ်ဆါပကဘၣ်ဒီသဒၢအီၤဒ်လဲၣ်
ဃုသ့ၣ်ညါဘၣ်ဃး Medicare အဂ့ၢ်