Pap တၢ်သမံသမိးဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတၢ်ဆါဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်တဖၣ် ဒီး HPV ကသံၣ်ဒီသဒၢန့ၣ် ဒီသဒၢစၢၤဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၣ်တၢ်ဆါလီၤ. မၤလိအါထီၣ်တၢ်ဘၣ်ဃး ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၣ်တၢ်ဆါလၢ Blue Cross ဒီး Blue Shield လၢ Minnesota တက့ၢ်.
ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၣ်တၢ်ဆါန့ၣ် ခဲစၢၣ်ဘၣ်ဃးဒီးဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိး လၢအမ့ၢ်ပိာ်မုၣ်အတၢ်အိၣ်ဖိအိၣ်လံၤတၢ်မၤကျဲအကူာ်တမံၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲစးထီၣ်ညီနုၢ်လၢ ခဲစၢၣ်ခီၣ်ထံးစဲ(လ)တဖၣ်အတၢ်ကဲထီၣ်န့ၣ်လီၤ. ခဲစၢၣ်ခီၣ်ထံးစဲ(လ)တဖၣ်အတၢ်အိၣ်ဖျါထီၣ်န့ၣ် တစံးဝဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢ နနဒိးန့ၢ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၣ်တၢ်ဆါဘၣ်. တၢ်ကူစါကျဲအိၣ်တမံၤလၢ စဲ(လ)အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် တချုးလၢအဝဲသ့ၣ်ဆီတလဲဆူခဲစၢၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၣ်တၢ်ဆါန့ၣ် တပာ်ဖျါညီနုၢ်တၢ်ဆါပနီၣ် လၢအခီၣ်ထံးအဆီတဖၣ်ဘၣ်. လၢခံအဆီတဖၣ်န့ၣ် ပိာ်မုၣ်န့ၣ်ကပာ်သူၣ်ပာ်သး ပိာ်မုၣ်က့ၢ်ဂီၤသွံၣ်ယွၤလီၤ ဒီးတၢ်ထံယွၤလီၤလၢတညီနုၢ် မ့တမ့ၢ်တၢ်ဆါလၢတၢ်မံဃုာ်ဒီးဝၤအခါန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ခီဖျိတၢ်ဒီသဒၢအတၢ်ကွၢ်ထွဲဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်န့ၣ် ကသံၣ်သရၣ်တဖၣ် ဃုထံၣ်အီၤဒီးကူစါအီၤဆိဆိသ့လီၤ.
ကသံၣ်သရၣ်တဖၣ်နာ်လၢ ပှၤကူပှၤကညီဖးပံာ်လိမါတၢ်ဆါဃၢ် (HPV) မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်တမံၤလၢ အဒုးကဲထီၣ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၣ်တၢ်ဆါ လီၤလီၤဆီဆီ တၢ်ဆါဃၢ်လၢအလီၤဘၣ်ယိာ်ဖးဒိၣ်တနီၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်တနီၤလၢအဒုးကဲထီၣ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၣ်တၢ်ဆါအိၣ်တနီၤ, ပာ်ဃုာ်ဒီး HPV အတၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်, တၢ်အိမီၣ် ဒီးဟံၣ်ဃီပူၤဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၣ်တၢ်ဆါအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်ဘၣ်ယိာ်တၢ်ဘၣ်ဃး နတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်လၢအဒုးကဲထီၣ်သ့ ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၣ်တၢ်ဆါန့ၣ် ကတိၤတၢ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်တက့ၢ်.
အကါဒိၣ်လၢကနၢ်ပၢၢ် ကသံၣ်အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အိၣ်မနုၤလဲၣ် ဒီးနတၢ်တိာ်ကျဲၤတခါန့ၣ် ဟ့ၣ်အပှ့ၤလၢတၢ်မနုၤအဂီၢ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. စူးကါတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဒ်သိးကဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါတၢ်အဂီၢ်တက့ၢ်. ကွၢ်ဃုတၢ်ဂ့ၢ်ဆံးကိာ်အဂၤတဖၣ် လၢနတၢ်န့ၢ်ဘျုးန့ၢ်ဖှိၣ်အလံာ်ဆံးဖိတက့ၢ်.
တၢ်ကွၢ်သမံသမိးခံမံၤန့ၣ် ဒီသဒၢစၢၤဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၣ်တၢ်ဆါ မ့တမ့ၢ်ကွၢ်ဃုအီၤသ့ညီညီလီၤ:
HPV ကသံၣ်ဒီသဒၢ ဒီသဒၢ၀ဲဒၣ် HPV တၢ်ဆါအကလုာ်တနီၤလၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်လၢ အဒုးကဲထီၣ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၣ်သ့န့ၣ်လီၤ. ကသံၣ်ဒီသဒၢအံၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အီၤ တချုးလၢအသးအိၣ် 13နံၣ် လၢအဟ့ၣ်တၢ်ဒီသဒၢတချုးတၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်လၢ HPV ဒီးဖဲလၢနီၢ်ခိဂံၢ်တြီဆၢတၢ်မၤကျဲန့ၣ် ဂံၢ်ဆူၣ်အခါန့ၣ်လီၤ. ကသံၣ်ဒီသဒၢန့ၣ်မၤတၢ်ဂ့ၤဒိၣ်ဖဲပှၤဆဲးအီၤတချုးအသးအိၣ် 13 နံၣ်ဒီး အခဲအံၤဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ခွဲးအီၤလၢပိာ်မုၣ်တဖၣ်လၢအသးအိၣ် 45 နံၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လံ
HPV န့ၣ်ဘၣ်တၢ်ရၤလီၤအီၤသ့စ့ၢ်ကီးလၢ မုၣ်ခွါတၢ်မံဃုာ်အဃိ ကတိၤတၢ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဘၣ်ဃး တၢ်မံဃုာ်ကျဲအတၢ်နဲၣ်ကျဲလၢအပူၤဖျဲးတဖၣ်တက့ၢ်.
မ့ၢ်ဝဲလီၤ. ပိာ်မုၣ်လၢအဆဲးဝံၤ HPV ကသံၣ်ဒီသဒၢန့ၣ် ကြၢးဟံးန့ၢ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတၢ်ကွၢ်သမံသမိးတဖၣ်ဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်လီၤ. ကသံၣ်ဒီသဒၢန့ၣ် ဒီသဒၢ HPV တၢ်ဆါအဒူၣ်အထၢအါတက့ၢ်, တမ့ၢ်ခဲလၢာ်လၢအဒုးကဲထီၣ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၣ်တၢ်ဆါန့ၣ်လီၤ.
သန့ၤထီၣ်သးလၢ နဟံၣ်ဖိဃီဖိအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤဒီး တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အဂ့ၢ်အဂၤတဖၣ်အဖီခိၣ်, နကသံၣ်သရၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကဆၢတဲာ်လၢ နလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤကွၢ်ခဲအံၤခဲအံၤ အါန့ၢ်ဒံးတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အသိးလီၤ.
ပိာ်မုၣ်တဖၣ်ကြၢးထီၣ်ဟံးန့ၢ် Pap ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတၢ်ဆါတၢ်သမံးမသိးလၢ အသး 21 ဒီးကြၢးမၤအီၤသၢနံၣ်တဘျီလီၤ.
ကတိၤတၢ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဘၣ်ဃး တၢ်သမံသမိးဖဲလဲၣ်တကလုာ်န့ၣ်ဂ့ၤလၢနဂီၢ်လဲၣ်တက့ၢ်:
နကသံၣ်သရၣ် ကတဲနၤလၢ နတလိၣ်ဘၣ်တၢ်ကွၢ်သမံသမိး ဖဲနမ့ၢ်:
ဆူၣ်ချ့တၢ်အုၣ်ကီၤန့ၣ် ညီနုၢ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤလၢ တၢ်ဒီသဒၢတၢ်ခံကွၢ်စီကွၢ်တဖၣ်, တၢ်ကွၢ်သမံသမိးတဖၣ်ဒီးကသံၣ်ဒီသဒၢတဖၣ် ဒ်သိးကဒီသဒၢစၢၤ မ့တမ့ၢ်ဃုထံၣ် ဆူၣ်ချ့တၢ်ဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်လၢအကဲထီၣ်သ့န့ၣ်လီၤ. Pap ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတၢ်ခံကွၢ်စီကွၢ်န့ၣ် ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးလၢတၢ်ဒီသဒၢဆိအဂီၢ်လၢ ပိာ်မုၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. HPV ကသံၣ်ဒီသဒၢန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ပှ့ၤန့ၢ်အီၤလၢ ဆူၣ်ချ့တၢ်အုၣ်ကီၤန့ၣ်လီၤ. မၤလီၤတံၢ်ဒ်သိး နကကွၢ်ထံသမံသမိးနတၢ်တိာ်ကျဲၤလၢ တၢ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲအဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတက့ၢ်
ကွၢ်ဃု ပှာ်ဘျးစဲပူၤကသံၣ်သရၣ်တဖၣ် ဒီးပှၤမၤစၢၤတၢ်တဖၣ်လၢ နလီၢ်က၀ီၤအပူၤတက့ၢ်. နုာ်လီၤတၢ်တိာ်ကျဲၤခဲအံၤတၢ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲအဂီၢ်