ကဘၣ်ဃုထၢဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤဒ်လဲၣ်.

1.နတၢ်တိာ်ကျဲၤတခါအံၤပၣ်ဃုာ်ဒီး နကသံၣ်သရၣ်, ကသံၣ်ကျး ဒီးတၢ်ဆါဟံၣ်ဘျးလံဧါ.

ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤတခါန့ၣ် မၤသကိးတၢ်ဒီးတၢ်တိာ်ကျဲၤဘျးစဲတခါ - ကသံၣ်သရၣ်, ကသံၣ်ဒၢး, တၢ်ဆါဟံၣ်ဒီး ပှၤဟ့ၣ်ဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲစဲၣ်နီၤတဖၣ် အကရူၢ်န့ၣ်လီၤ. နဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်အဘူးအလဲစှၤဒိၣ်ဖဲနဒိးန့ၢ်တၢ်ကွၢ်ထွဲလၢကသံၣ်သရၣ်လၢနတၢ်တိာ်ကျဲၤအတၢ်ဘျးစဲပူၤ. မၤလီၤတံၢ်လၢနကသံၣ်သရၣ်တဖၣ်အဘျးစဲဒီးနတၢ်တိာ်ကျဲၤတချုးနဆဲးလီၤမံၤဒံးဘၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. နမ့ၢ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကွၢ်ထွဲလၢနတၢ်တိာ်ကျဲၤဘျးစဲအချၢန့ၣ်နကဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဘူးတၢ်လဲကအါဒိၣ်လီၤ. ဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ဘၣ်ဃး တၢ်တိာ်ကျဲၤဘျးစဲတဖၣ်အဂ့ၢ်တက့ၢ်ႉ

2. မ့ၢ်တၢ်တိာ်ကျဲၤတခါအံၤကအုၣ်ကီးန့ၢ်ယဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲယံာ်ယံာ်ထၢထၢတဖၣ်ဧါ.

ဆိကမိၣ်ထံလၢ နကစးထီၣ် မ့တမ့ၢ် ဆဲးဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါဒ်လဲၣ်တဖၣ် ဒီးဒ်သိးတၢ်ဘူးတၢ်လဲကဟ့ၣ်က့ၤအီၤအဂီၢ် နကလိၣ်ဘၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤမနုၤလဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. တၢ်တိာ်ကျဲၤတခါန့ၣ် ကဟ့ၣ်က့ၤတၢ်ကွၢ်ထွဲလၢနလိၣ်အီၤအဘူးအလဲဧါ, ဒီးဖဲနလိၣ်ဘၣ်အီၤတဘျီလၢ်လၢ်ဧါန့ၣ်တက့ၢ်.

3. ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤ န့ၣ် ဟ့ၣ်က့ၤတၢ်ဘူးတၢ်လဲဖဲယလဲၤတၢ်က့ၤတၢ်အခါဧါ.

ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤတနီၤအိၣ်ဒီးအတၢ်ဘျးစဲလၢပၣ်ဃုာ်ဒီးကသံၣ်သရၣ်တဖၣ်လၢMinnesotaကီၢ်စဲၣ်ဒီတဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤတနီၤအိၣ်ဒီးအတၢ်ဘျးစဲလၢပၣ်ဃုာ်ဒီးကသံၣ်သရၣ်တဖၣ်လၢထဲဒၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်တနီၤန့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်ဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲ လၢနတၢ်တိာ်ကျဲၤလီၢ်ကဝီၤအချၢန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်နတအိၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲဘၣ်.

4. မ့ၢ်တၢ်တိာ်ကျဲၤအံၤမၤသကိးတၢ်ဒီးတၢ်ပၢၤဃာ်စ့အကီးလၢဆူၣ်ချ့ဂီၢ်(HSA)ဧါ.

ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤတနီၤန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး HSA တဖၣ်လၢနစူးကါသ့ ဒ်သိးကမၤစှၤလီၤတၢ်လၢာ်ဘူၣ်လၢာ်စ့ ဒီးအဘူးအလဲလၢ ဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မၤလိဘၣ်ဃး တၢ်ပၢၤဃာ်စ့အကီးလၢဆူၣ်ချ့ဂီၢ် ဖံးမၤတၢ်ဒ်လဲၣ်တက့ၢ်.

5. မ့ၢ်တၢ်တိာ်ကျဲၤအံၤကဟ့ၣ်တၢ်ဘူးတၢ်လဲလၢကသံၣ်လၢသရၣ်နဲၣ်လီၤန့ၢ်ယၤအဂီၢ်စ့ၣ်ဧါ.

တၢ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲ လၢကသံၣ်လၢကသံၣ်သရၣ်ဟ့ၣ်လီၤအဂီၢ်လၢ ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤ တခါစုာ်စုာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤဆီလိာ်သးလီၤ. အဒိ,တၢ်တိာ်ကျဲၤတနီၤန့ၣ် ကမၢနၤလၢကဟ့ၣ်တၢ်ဟ့ၣ်သဃဲၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်အုၣ်ကီၤဟ့ၣ်သဃဲၤလၢ ကသံၣ်ကသီလၢသရၣ်နဲၣ်လီၤန့ၢ်နၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်ဝဲကသံၣ်ပၣ်ဃုာ်လၢနတၢ်တိာ်ကျဲၤပူၤတဖၣ်န့ၣ် နဘၣ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲတနီၤ ဒီး နတၢ်အုၣ်ကီၤဟ့ၣ်တနီၤန့ၣ်လီၤ. ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤတနီၤန့ၣ် ကမၢနၤလၢနကဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ဆိအဘူးအလဲၤတချုးလၢတၢ်တိာ်ကျဲၤန့ၣ်စးထီၣ်ဟ့ၣ်ဘူးအလဲန့ၣ်လီၤ.
 
အါတက့ၢ် ဆူၣ်ချ့တၢ်တိၢ်တိာ်ကျဲၤတဖၣ် အိၣ်ဒီးကသံၣ်ကသီအမံၤစရီကွဲးရဲၣ်လၢအပာ်ဖျါန့ၢ်နၤကသံၣ်ကသီလၢအဝဲအုၣ်ကီၤအီၤတဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. မံၤစရီက့အံၤ ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤ ဒ်ကသံၣ်မံၤကွဲးရဲၣ်လၢအဖိးသဲစးလီၤ. အါတက့ၢ်,ကသံၣ်ကသီအမံၤမ့ၢ်တဖျါဝဲဒၣ်လၢကသံၣ်မံၤကွဲးရဲၣ်လၢအဖိးသဲစးအံၤဘၣ်န့ၣ်တၢ်တိာ်ကျဲၤတဟ့ၣ်န့ၢ်ဝဲအဘူးအလဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ. မၤလီၤတံၢ်လၢကသံၣ်မံၤကွဲးရဲၣ်လၢအဖိးသဲစးလၢတၢ်အုၣ်ကီၤဟ့ၣ်ဝဲအါအကျါပၣ်ဃုာ်ဒီးကသံၣ်လၢနစူးကါအီၤခါအံၤတဖၣ်ဧါန့ၣ်တက့ၢ်.

6. ယကသံၣ်ကျးန့ၣ်ဘျးစဲဝဲဒီးယတၢ်တိာ်ကျဲၤစ့ၣ်ဧါ.

ညီနုၢ်ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤတဖၣ်ကဘျးစဲဝဲဒီးကသံၣ်ကျးတဘျုးတီၤဖဲနလဲၤဟံးန့ၢ်ကသံၣ်လၢသရၣ်နဲၣ်လိနၤတဖၣ်သ့ဝဲဒၣ်လီၤ. ကသံၣ်ကျးလနဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးအီၤတတီၤန့ၣ် ဘျးစဲဝဲဒီးနတၢ်တိာ်ကျဲၤဃုာ်ဧါတဃုာ်ဧန့ၣ် ဃုသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်တက့ၢ်. နမ့ၢ်ပှ့ၤန့ၢ်ကသံၣ်လၢ ကသံၣ်ကျးလၢနတၢ်တိာ်ကျဲၤဘျးစဲအချၢန့ၣ် နကဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဘူးတၢ်လဲကအါဒိၣ်- ဒီးဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဘူးတၢ်လဲခဲလၢာ်- လၢကသံၣ်ကသီလၢကသံၣ်သရၣ်ဟ့ၣ်လီၤတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

7. - မ့ၢ်တၢ်တိာ်ကျဲၤန့ၣ် ဟ့ၣ်န့ၢ်ယၤဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢက မၤတၢ်ဆၢတဲာ်တဖၣ် ဘၣ်ဃးဒီးယဆူၣ်ယချ့အဂ့ၢ်ဧါ.

တၢ်ကွၢ်ထွဲလီၤနဆူၣ်နချ့န့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်လီၤ. ဒ်သိးနကအိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ခဲအံၤဒီးခါဆူညါ ဃုသ့ၣ်ညါဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ပီးတၢ်လီဒီး တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ လၢနတၢ်တိာ်ကျဲၤဟ့ၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်တဖၣ်န့တက့ၢ်. တၢ်သံကွၢ်လၢကသံကွၢ်ဝဲဒၣ်တနီၤန့ၣ် အိၣ်ဖဲအံၤ:

• ဒ်သိးနကအိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ဒီးဆူၣ်ချ့တၢ်ဘူးတၢ်လဲကလီၤစှၤအဂီၢ် တၢ်ပီးတၢ်လီဒီး တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ လၢနတၢ်တိာ်ကျဲၤဟ့ၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
• တၢ်တိာ်ကျဲၤန့ၣ်ဟ့ၣ်ထီၣ်ကသံၣ်သရၣ် လၢအ့ထၢၣ်နဲးလိၤတၢ်ကွၢ်ထွဲအဂီၢ်ဧါ.
• ဒ်သိးနကန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကွၢ်ထွဲအဂ့ၤကတၢၢ်လၢအပတီၢ်ထီအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ပီးတၢ်လီလၢယသူသ့ယဲဒၣ်လၢက ကွၢ်သတြီၤတၢ်ဘူးတၢ်လဲဒီး ကသံၣ်သရၣ်ဒီးတၢ်ဆါဟံၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်အိၣ်ဧါ.