တၢ်ဆါကဲထီၣ်ဒီးပှၤကိးဂၤဒဲးဘၣ်ဆၣ် တၢ်တဲပၠးအီၤဒ်လဲၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်ကီဝဲလီၤ. တၢ်ပီးတၢ်လီအိၣ်ဝဲတနီၤ လၢနသူသ့နဲဒၣ်လၢကသ့ၣ်ညါနီၣ်တၢ်ဆါလၢ နတူၢ်ဘၣ်အီၤတမၠိးဒီးတဲပၠးန့ၣ်အီၤၡဲၡဲကသ့အဂီၢ် ဒ်သိးနဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကွၢ်ထွဲကြၢးဘၣ်ဒီးနၤဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢအကတီၢ်ဘၣ်ဝဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်တဘျီဘျီန့ၣ် ပှၤကနၢ်ဟူဘၣ်တၢ်သံကွၢ်လၢအကါဒိၣ်တဖျၢၣ်အံၤ ကိးဂၤဒဲးတၢ်ဆါလၢနတူၢ်ဘၣ်အီၤန့ၣ် နတဲဖျါန့ၢ်ယၤကသ့ဧါ. မ့တမ့ၢ်း နတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဆါဒိၣ်ထဲလဲၣ်. ဖျါလၢအမ့ၢ်တၢ်သံကွၢ်ယိယိဖိ ဘၣ်ဆၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအယိယိဖိဘၣ် ကီဝဲသပှၢ်တၢၢ်လီၤ. တၢ်ကူစါယါဘျါအကျိအကျဲတဒိးသန့ၤထီၣ်လၢနတၢ်စံးဆၢအဖီခိၣ်ဘၣ်သနာ်က့ မ့ၢ်ဒၣ်တၢ်ပီးတၢ်လီလၢကကဲဘျုးဘၣ်ကသံၣ်သရၣ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်လၢ တၢ်မၤအသးဒ်လဲၣ်ဒီးဃုသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်မၤစၢၤနၤဒ်လဲၣ်ဒ်လဲၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပအဲၣ်ဒိးမၤစၢၤနၤ လၢနတဲတၢ်ဂ့ၢ်အံၤကညီထီၣ်အဂီၢ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ်ဆါအဂ့ၢ်ဒီးတဲပၠးန့ၢ်အီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ် ကကဲဘျုးဝဲလၢသုခံဂၤလၢာ်အဂီၢ်လီၤ.
ပှၤထံၣ်လိာ်သးဒီးကသံၣ်သရၣ် အါတက့ၢ်လၢတၢ်ဆါအဃိလီၤ. တၢ်အဆါတထံၣ်ဃီသတူၢ်ကလာ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲနနီၢ်ခိမိၢ်ပှၢ်အတၢ်ဒုးပလီၢ်လၢအတဲဘၣ်နၤလၢ တၢ်တမံၤမံၤကမၣ်အသးဒီးနနီၢ်ခိလံ.
တၢ်ဆါတထံၣ်ဃီအံၤ တနး၀ဲဘၣ် ဒီးဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်အကဆါဝဲထဲတစိၢ်ဖိ မ့တမ့ၢ်အကနးဒိၣ်မးဒီးဆါတ့ၢ်ဒ်န့ၣ် အါနံၤမ့တမ့ၢ်အါနွံသ့အဂီၢ်သ့လီၤ. တၢ်ဆါလၢအနးန့ၣ် ကဲထီၣ်အသးသ့လၢ တၢ်ဘၣ်ဒိးဘၣ်ထံး, တၢ်ဃူးတၢ်ဃၢ်မ့တမ့ၢ်တၢ်ဆူးတၢ်ဆါအဃိန့ၣ်လီၤ. တၢ်အဆါအံၤ အလီၤဂာ်ဒ်သိး တၢ်အအ့ၣ်, ပှၤခးဘၣ်နၤ, တၢ်ဆဲးနၤ, အတနီး မ့တမ့ၢ် ပှၤထိဘၣ်နၤလီၤ. ညီနုၢ်အကလီၤမၢ်ကွံာ် ဖဲနမ့ၢ်ဘှီဘၣ်အီၤ၀ံၤအလီၢ်ခံလီၤ. တၢ်ဆါလၢအနးဝဲတမံၤ မ့ၢ်တဘျါက့ၤဘၣ်န့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်ဆါယံာ်ယံာ်ထၢထၢလၢခံသ့လီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢတၢ်ဘၣ်နၤဆါဒ်အံၤအခါန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်တၢ်အရ့ဒိၣ်လၢ နကပလီၢ်နသး မ့ၢ်လၢ နနီၢ်ခိတဲဘၣ်နၤလၢ နလိၣ်မၤလီၤကဘှၢနသး အိၣ်ဘှံးဒီး ကွၢ်ထွဲဘှီဘျါဆိတၢ်လၢအဆါဘၣ်နၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်တကွၢ်ထွဲလီၤနသးဒီးအိၣ်ဘှံးဘၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နနီၢ်ခိကမၤတၢ်အါတလၢဒီး ချ့တလၢကွံာ်အခၢး တချုးလၢနနီၢ်ခိဘျါဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
သ့ၣ်နီၣ်: တၢ်ဆါန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်တၢ်ဘျါက့ၤအကျိၤအကျဲညီနုၢ်လီၤ.
တၢ်ဆါန့ၣ် ဘၣ်နသးတမုာ်ဘၣ်လီၤ. သနာ်က့ ပှဲၤဝဲစ့ၢ်ကီးဒီးတၢ်တူၢ်ဘၣ်တဖၣ်လီၤ. တၢ်အဆါကဲထီၣ်ဝဲဒ်န့ၣ် ခီဖျိဆူၣ်ချ့တၢ်အိၣ်သးအဃိ ဒ်သိးဒီးတၢ်ဆူးတၢ်ဆါ မ့တမ့ၢ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးလီၤ. နတူၢ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ်ဒီးတၢ်လၢနမၤအီၤဖဲနတူၢ်ဘၣ်တၢ်အဆါဆဲးထူဘၣ်နၤန့ၣ် ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိတၢ်ဆါကဲထီၣ်ဒီးနၤလဲၣ်ဒီး နီၢ်ကစၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤ, ဒ်သိးဒီးး
တၢ်ဆါယံာ်ယံာ်ထၢထၢ ကဲထီၣ်အသးတနံၤဘၣ်တနံၤ ဒီးကယံာ်ဝဲအလါတဖၣ် မ့တမ့ၢ်အနံၣ်တဖၣ်သ့လီၤ. အါတက့ၢ်န့ၣ် တၢ်ကပာ်ဖျါအီၤဒ်အမ့ၢ် တၢ်အဆါလၢ အယံာ်ဝဲ သၢလါ မ့တမ့ၢ် အါန့ၢ်အန့ၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါယံာ်ယံာ်လၢအတနးမ့ၢ်ဂ့ၤ နးမ့ၢ်ဂ့ၤ နတူၢ်ဘၣ်အီၤခဲအံၤခဲအံၤသ့ မ့တမ့ၢ်အဘၣ်ကဒါက့ၤနၤတဘျီတခီၣ်သ့၀ဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်အဆါအံၤ အဆှိၣ်ဘၣ်နၤ, ဒီးမၤတနီးနၤ, အကိၢ်လူး မ့တမ့ၢ်မၤဆါနခိၣ်သ့၀ဲလီၤ.
ပှၤကညီတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဆါတဒ်သိးလိာ်အသးဘၣ်. ပှၤလၢအဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး မ့တမ့ၢ်တူၢ်ဘၣ်တၢ်ဆါနးနးတဂၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်လၢပှၤအဂၤတဂၤအဂီၢ်န့ၣ် တဆါ၀ဲအါအါဘၣ်.
တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်နတၢ်ဆါဒီး နတၢ်လဲၤခီဖျိန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်လီၤ. မၤသကိးတၢ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ် လၢကကူၣ်ထီၣ်ဖးလီၤတၢ်ကူဆါယါဘျါအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ ကြၢးဒီးနတၢ်လိၣ်ဘၣ်တဖၣ်အဂီၢ်တက့ၢ်.
နဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးမ့တမ့ၢ် နအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်သးလၢကဖွဲးသးအဂီၢ်ဧါ. တၢ်ဘျါက့ၤအဆၢကတီၢ် လၢပှၤတဂၤဒီးတဂၤန့ၣ် တဒ်သိးလိာ်သးဘၣ်သနာ်က့ တၢ်ဆါန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအညီနုၢ်လီၤ. တဲသကိးဒီးနကသံၣ်သရၣ် လၢကဃုထံၣ်န့ၢ်ကျဲလၢကကူစါညါဘျါတၢ်ဆါလၢနတူၢ်ဘၣ်အီၤတက့ၢ်.
တၢ်လၢအဆါဘၣ်နၤန့ၣ် တဘၣ်ဆါတလၢဖဲ နကလဲၤတၢ်ဟးလီၢ်, ဆ့ၣ်နီၤလၢတၢ်ဟးလီၢ်ဒီးဖဲနကူး အခါဘၣ်. နတကြၢးအီၣ်ကသံၣ်တုၤလၢနတိၢ်နီၣ်တၢ်တဘၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်ဘၣ်. အဝဲအံၤမ့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တနီၤ ဒ်သိးနကတဲဖျါထီၣ်နတၢ်တူၢ်ဘၣ်ဒီးကသံၣ်သရၣ် ဖဲနလဲၤထံၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်အဆါနၤဒိၣ်ထဲလဲၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.
တဲတၢ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်ပျီပျီတက့ၢ်. ဖဲတၢ်ဆါတဘျီတခီၣ်ဘၣ်နၤလၢန "ချၢဃံဖီလာ် တုၤလီၤလၢနခီၣ်" အခါန့ၣ် သုတဘၣ်တဲဘၣ်နကသံၣ်သရၣ်လၢ ထဲအဆါလၢ "နချၢဃံ" တဂ့ၤ. တၢ်အဆါမ့ၢ်တဘၣ်နၤလၢတၢ်လီၢ်ထဲတတီၤဘၣ်န့ၣ် တဲဘၣ်နကသံၣ်သရၣ်လၢအဆါနၤကိးတီၤဒဲး ဒီးတၢ်လီၢ်လၢအမၤဆါနၤဒိၣ်၀ဲခဲအံၤခဲအံၤဖဲလဲၣ်တတီၤလဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
ဒီလိာ် ဒီးထုးထီၣ်နနီၢ်ခိမိၢ်ပှၢ်အဂီၤ လၢကဝီၤမၤနီၣ်ဃာ်လၢတၢ်ဆါဘၣ်နၤဖဲလဲၣ်တတီၤလဲၣ်
အါတက့ၢ်အဆါဆၢကတီၢ်ဖဲလဲၣ်, ညီနုၢ်န့ၣ် ပှၤက "တူၢ်ဘၣ်" တၢ်အဆါ တခါ မ့တမ့ၢ် ခံခါလီၤ. တဘျီတခီၣ် နကလဲၤခီဖျိဘၣ်တၢ်တူၢ်ဘၣ်အါမံၤအါမၠိလီၤ. တၢ်ဆါလၢပှၤထံၣ်ညီနုၢ်ဝဲန့ၣ် မ့ၢ်:
ဖဲနတဲတၢ်ဒီးကသံၣ်သရၣ်အခါန့ၣ် လၢတၢ်ဆါဘၣ်နၤ "ထီဘိ" မ့တမ့ၢ် အဆါ "တဘျီတခီၣ်" အလီၢ်န့ၣ် တဲဘၣ်အီၤနဂ့ၢ်နကျိၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတက့ၢ်. တဲဖျါထီၣ်ဒ်သိး:
"တၢ်အဆါဘၣ်ယၤဖဲအံၤထီဘိ ဘၣ်ဆၣ်တၢ်အဆါန့ၣ် နးထီၣ်ဖဲမုၢ်ဂီၤခီ ဒီးညီနုၢ် အဆါယံာ်၀ဲတနၣ်ရံၣ်ညါလီၤ."
ဆိကမိၣ်ထံက့ၤဘၣ်ဃးဒီးနတၢ်ဆါ ဒီးစံးဆၢတၢ်သံကွၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ -
တၢ်ဆါဘၣ်ပှၤကိးဂၤဒဲး လီၤဆီလိာ်အသးအဃိ မ့ၢ်ဒၣ်တၢ်အရ့ဒိၣ်လၢ နကဘၣ်တဲဘၣ်နကသံၣ်သရၣ်လၢ အဆါဘၣ်နၤဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. တဘျီတခီၣ် တၢ်ထိၣ်တၢ်ဆါဘၣ်နၤအပတီၢ် ဒ်လၢလာ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ်နၤန့ၣ်, တဲဖျါထီၣ်တၢ်လၢအဆါဘၣ်နၤအိၣ်ထဲလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
တချုးလၢနကလဲၤတဲသကိးတၢ်ဒီးကသံၣ်သရၣ်အခါ တၢ်ဆၢမုၢ်လၢ်၀ဲဒၣ်လၢ တၢ်ဆိကမိၣ်ထံတၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကမၤစၢၤနၤ ဒ်သိးနကတဲဖျါထီၣ်တၢ်အဆါဘၣ်နၤအဂ့ၢ် ကညီထီၣ်အဂီၢ် လၢကဘၣ်ဘှီဘၣ်က့ၤနၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. နကသံၣ်သရၣ်ကတဲနၤဘၣ်ဃးဒီး ကျဲအဂၤတဖၣ်လၢနတၢ်ကူစါယါဘျါအံၤအဂီၢ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအံၤ ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤ ဒ်ကမျၢၢ်ဆူၣ်ချ့မၤဃုာ်မၤသကိးတၢ်တပူၤဃီ လၢ Blue Cross ဒီး Blue Shield လၢမံၣ်နံၣ်စိတၤ, ဆူၣ်ချ့ပှၤမၤသကိးတၢ်တဖၣ်, UCARE, ဟဲၣ်နပ့ၤဆူၣ်ချ့ (Hennepin Health), မဲၣ်တံၢ်ခၣ် (Medica) ဒီးကလံၤထံးထံကီၢ်ဆူၣ်ချ့သိၣ်မှံၤ (South Country Health Alliance) တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တၢ်ထုးထီၣ်အီၤ ဖဲလါဒံၣ်စဲဘၢၣ်2019ဖဲ stratishealth.orgလီၤ.