ကျဲတဖၣ်လၢကမၤစှၤလီၤခိၣ်လဲး
စထြီ

တၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ် ခိၣ်လဲးစထြီအထီမ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးတၢ်နဲၣ်ကျဲတဖၣ်လၢကမၤစှၤလီၤအီၤန့ၣ် မၤလိတက့ၢ်.

Blue Cross တဲဖျါတၢ်ဘၣ်ဃး ခိၣ်လဲးစထြီဒီးတၢ်လၢနမၤသ့တဖၣ် ဒ်သိးကပာ်ဆူၣ်ချ့နသးဖျၢၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဂ့ၢ်ကျိၤတဖၣ်လၢ ခိၣ်လဲစထြီအထီအဂီၢ်န့ၣ် ရဲၣ်ကျဲၤတၢ်ထံၣ်လိာ်သးတမံၤ ဒ်သိးကဖံးမၤတၢ်သမံသမိးသွံၣ်တနံၤညါအံၤအဂီၢ်တက့ၢ်.

ဃုဒိးန့ၢ်ကသံၣ်သရၣ်တဂၤ

တၢ်မနုၤဒုးကဲထီၣ်ခိၣ်လဲးစထြီအထီလဲၣ် ဒီးအဘၣ်မနုၤအဃိအဝဲန့ၣ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လဲၣ်.

ခိၣ်လဲးစထြီမ့ၢ်ဝဲ တၢ်တမံၤလၢအဘျ့ဒ်ပနဲ လၢအယွၤလၢနသွံၣ်ကျိၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲန့ၣ်ဟဲလၢနသူၣ်ဒီးနတၢ်အီၣ်န့ၣ်လီၤ. ခိၣ်လဲးစထြီလၢအထီန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအဒိၣ်ကတၢၢ်တဖၣ်အကျါတမံၤ လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်သးဖျၢၣ်တၢ်ဆါတၢ်ဘၣ်ယိၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဖဲနခိၣ်လဲးစထြီအပတီၢ်ထီအခါ နသွံၣ်ကျိၤတဖၣ်ကိၤထီၣ်ဝဲသ့လီၤ. အဝဲန့ၣ် ကဲထီၣ်ဖဲအဃံာ်တဖၣ်အိၣ်ထီၣ်လၢနသွံၣ်ကျိၤတဖၣ်အပူၤဒီး တြီကွံာ်သွံၣ်ယွၤအခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်အဃံာ်ဝဲန့ၣ် ထူၣ်ဖျိဒီး ဒုးကဲထီၣ်သးဖျၢၣ်တၢ်ဆါကဲထီၣ်သတူၢ်ကလာ်လၢ အမၤသံနၤသ့ မ့တမ့ၢ်တၢ်သံတခီပၤန့ၣ်လီၤ.

လၢမ့ၢ်နံၣ်ဆိတါန့ၣ် ခိၣ်လဲးစထြီအထီန့ၣ် ကဲထီၣ်အါထဲလဲၣ်.

ဒ်မ့ၣ်နံၣ်ဆိတါဆူၣ်ချ့ဝဲၤကျိၤစံး၀ဲအသိး ခိၣ်လဲးစထြီအထီန့ၣ် ဘၣ်မၤဒိပှၤမ့ၣ်နံၣ်ဆိတါဖိ 15% ဒီးထဲသိးသိးပှၤမ့ၣ်နံၣ်ဆိတါဖိတဖၣ်လၢအသးအိၣ် 65 န့ၣ်တ၀ာ်လီၤ.*

ခိၣ်လဲးထြီအပတီၢ်န့ၣ် ပှၤထိၣ်အီၤဒ်လဲၣ်.

ခိၣ်လဲးစထြီအပတီၢ်န့ၣ် ပှၤထိၣ်အီၤလၢတၢ်သမံသမိးသွံၣ်န့ၣ်လီၤ. နခိၣ်လဲးစထြီပာ်ဖှိၣ်န့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ထိၣ်သၢမံၤလၢလာ်အံၤ:

LDL - လ့းပိာ်ပြိၣ်တ့အသံးအကာ်အတၢ်အိၣ်တံၢ်စှၤ လၢတၢ်ကိးအီၤစ့ၢ်ကီးဒ် "ခိၣ်လဲးစထြီလၢအအၢ"
HDL - လ့းပိာ်ပြိၣ်တ့အသံးအကာ်အတၢ်အိၣ်တံၢ်ထီ လၢတၢ်ကိးအီၤစ့ၢ်ကီးဒ် "ခိၣ်လဲးစထြီလၢအဂ့ၤ"
ထြါကျ့းစရဲး(စ): အသိအဂၤတဖၣ်လၢသွံၣ်ပူၤ

နီၣ်ဂံၢ်လၢအကါဒိၣ်ကတၢၢ်မ့ၢ်ဝဲ LDL န့ၣ်လီၤ. နကသံၣ်သရၣ်ကကွၢ်ဝဲ LDL အနီၣ်ဂံၢ် ဒ်သိးကသမံသမိးနတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ် ဒီးဆၢတဲာ်၀ဲဒၣ်လၢ အ၀ဲကဘၣ်ကူစါနၤဒ်လဲၣ်အဂီၢ်:

နမ့ၢ်အိၣ်ပာ်စၢၤသးဖျၢၣ်တၢ်ဆါ မ့တမ့ၢ်အိၣ်ပာ်သးစံၣ်အိၣ်ပတုာ်သတူၢ်ကလာ် မ့တမ့ၢ်တၢ်သံတခီပၤန့ၣ် န LDL န့ၣ်ကြၢးအိၣ်လၢ 70 အဖီလာ်န့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်ဘၣ်ယိၣ်လၢသးဖျၢၣ်တၢ်ဆါအဂီၢ် (ဒ်သိးသွံၣ်ဆၢတၢ်ဆါ)န့ၣ် န LDL ကြၢးအိၣ်လၢ 100 အဖီလာ်န့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်တအိၣ်ဒီး တၢ်ဘၣ်ယိၣ်သ့ၣ်ညါပာ်စၢၤလၢသးဖျၢၣ်တၢ်ဆါအဂီၢ်န့ၣ် န LDL ကြၢးအိၣ်လၢ 130 အဖီလာ်န့ၣ်လီၤ.

ဆူၣ်ချ့တၢ်နဲၣ်ကျဲတဖၣ်လၢ ခိၣ်လဲးစထြီအဂီၢ်မ့ၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.

ပိာ်ခွါဒီးပိာ်မုၣ်သးပှၢ်တဖၣ် လၢအသးအိၣ် 21 ဘျဲၣ်န့ၣ် ကြၢးခံကွၢ်စီကွၢ်အသွံၣ် ဒ်သိးကကွၢ်အဝဲသ့ၣ် ခိၣ်လဲးစထြီးအပတီၢ်ခီၣ်ထံးန့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဂ့ၢ်ကျိၤတဖၣ်န့ၣ် နကြၢးခံကွၢ်စီကွၢ် နခိၣ်လဲးစထြီ ယဲၢ်နံၣ်တဘျီမ့တမ့ၢ်အါန့ၢ်အီၤန့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဒုးကဲထီၣ်သးဖျၢၣ်တၢ်ဆါတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အါထီၣ်:

ဟံၣ်ဖိဃီဖိအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ: နဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢအသွံၣ်ဘူးဒီးနၤတဂၤ မ့ၢ်အိၣ်ဒီးသးအတၢ်စံၣ်အိၣ်ပတုာ်သတူၢ်ကလာ်, တၢ်သံကခီပၤ မ့တမ့ၢ်သးဖျၢၣ်တၢ်ဆါ တချုးလၢအသးအိၣ် 55 နံၣ် (ပိာ်ခွါ) မ့တမ့ၢ် 65 နံၣ် (ပိာ်မုၣ်)
ဆူၣ်ချ့အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ: နမ့ၢ်အိၣ်ဒီးသွံၣ်ဆၢတၢ်ဆါ, ကလ့ၢ်တၢ်ဆါ, သွံၣ်ဂံၢ်ထီၣ်တၢ်ဆါ, တၢ်ဆၢဂာ်ထီလၢသွံၣ်ပူၤဖဲဒုၣ်တၢ်အီၣ်အခါ မ့တမ့ၢ်အသိအဂၤတဖၣ်လၢသွံၣ်ပူၤအါ မ့တမ့ၢ်အီကသံၣ်ကသီတဖၣ်အခါ
တၢ်အိၣ်မူဂဲၤကျိၤကျဲဂ့ၢ်ကျိၤတဖၣ်: နမ့ၢ်အိမီၣ်, ဘီၣ်တလၢ, ဆ့ၣ်နီၤအါ, အီၣ်တၢ်တဆူၣ်ချ့ မ့တမ့ၢ်အီသံးတလၢ
မုၣ်ခွါ: နမ့မ့ၢ်ပိာ်ခွါ မ့တမ့ၢ်ပိာ်မုၣ်တဂၤလၢအလုၢ်လၢ်ပတုာ်ယံာ်တ့ၢ်လံ
သးအနံၣ်အလါ: သးဖျၢၣ်တၢ်ဆါအတၢ်ဘၣ်ယိၣ်န့ၣ် အိၣ်အါထီၣ်ဒ်သးအနံၣ်အလါပှၢ်ထီၣ်

ခိၣ်လဲးစထြီလၢအထီန့ၣ် ပှၤကူစါအီၤဒ်လဲၣ်.

နမ့ၢ်အိၣ်ဒီး ခိၣ်လဲးစထြီအထီမ့တမ့ၢ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဂ့ၢ်ကျိၤအဂၤတဖၣ်လၢသးဖျၢၣ်တၢ်ဆါအဂီၢ်န့ၣ် နကသံၣ်သရၣ်ကဟ့ၣ်ကူၣ်နၤ တၢ်လၢလာ်တဖၣ်အံၤ:

တၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်: ခိၣ်လဲးစထြီကသံၣ်တဖၣ် လၢပှၤကိးအီၤ စတ့ထ့ၣ်(စ) န့ၣ် ဂ့ၤဝဲဒီးအိၣ်ဒီးကသံၣ်အတၢ်ဒိဘၣ်တနီၤန့ၣ်လီၤ. ဟံးန့ၢ်တၢ်မၤစၢၤလၢတၢ်အီကသံၣ်ဒ်ကသံၣ်သရၣ်နဲၣ်ကျဲအသိးတက့ၢ်.
တၢ်ဆီတလဲတဖၣ်လၢနတၢ်အီၣ်အပူၤ: မၤစှၤလီၤတၢ်ဖံးတၢ်ညၣ်လၢသိအါ ဒီးတၢ်အီၣ်လၢပှၤထုးထီၣ်အီၣ်လၢနုၢ်ထံ ဒီးသိလၢအအိၣ်လၢတၢ်အီၣ်ပူၤတဖၣ်န့ၣ် တၢ်ထံၣ်အါတက့ၢ်လၢတၢ်အီၣ်လၢကဘၣ်တၢ်ကတဲာ်ကတီၤဃာ်လၢစဲးဖီတၢ်အီၣ်
တၢ်ခံကွၢ်စီကွၢ်ခိၣ်လဲးစထြီပတီၢ်: နကသံၣ်သရၣ်ကသးအိၣ်ခံကွၢ်စီကွၢ် LDL အပတီၢ်တဖၣ်ဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ် ဒ်သိးကမၤလီၤတံၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်န့ၣ် အိၣ်လၢပှၤပၢၤအီၤသ့အယံၤအပူၤ

ဒ်သိးကမၤစှၤလီၤယခိၣ်လဲးစထြီအပတီၢ်အဂီၢ် ယမၤတၢ်မနုၤကသ့လဲၣ်.

နဟးဆှဲးမ့တမ့ၢ်မၤစှၤလီၤခိၣ်လဲးစထြီပတီၢ်ထီ ဒီးနသးဖျၢၣ်တၢ်ဆါတၢ်ဘၣ်ယိၣ် ခီဖျိဆူၣ်ချ့တၢ်ဃုထၢတဖၣ်အံၤ:

အီၣ်တၢ်အီၣ်တဖၣ်န့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါ ပၣ်ဃုာ်ဒီးတၤသူတၤသၣ်ဒီးတၢ်ဒိးတၢ်လၣ်တဖၣ်လၢအသီကဆှီ, ဘုဖျၢၣ်တၢ်အီၣ်ဒီးသိလၢအဂ့ၤလၢဆူၣ်ချ့တဖၣ်
တဘၣ်အိမီၣ်တဂ့ၤ
တြီသံးအတၢ်ပှဲၤအံၤပှဲၤနုၤလၢနအီ
ပၢၤဃာ်နီၢ်အဃၢလၢအကြၢးအဘၣ်
ဟူးဂဲၤဖံးမၤနီၢ်ခိဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်
ထံၣ်လိာ်သးဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်တက့ၢ်