သးကနိးတၢ်တဘျီတခီၣ်န့ၣ် ညီနုၢ်၀ဲလီၤ. တၢ်ပလၢၢ်တဖၣ်မ့ၢ်ကဲထီၣ်ဒီးနၤထီဘိ ဒီးမၤကီမၤခဲတၢ်လၢနတၢ်မၤလီၢ်, ကၠိ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဒီဘူးဒီတံၢ်တဖၣ်န့ၣ် ဖျါလၢတၢ်ဆၢကတီၢ်တုၤ လၢတဲတၢ်ဒီးဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲပှၤစဲၣ်နီၤတဂၤ ဘၣ်ဃးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤန့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်စူးကါပဃုဒိးန့ၢ်ကသံၣ်သရၣ်တဂၤတၢ်ပီးတၢ်လီ နဃုထံၣ်န့ၢ်ဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲပှၤစဲၣ်နီၤတဂၤ လၢအကူစါတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ ဒီးမ့ၢ်၀ဲပှၤလၢအအိၣ်လၢန Blue Cross မ့တမ့ၢ် Blue Plus ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤဘျးစဲပူၤသ့၀ဲန့ၣ်လီၤ.
တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအပနီၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.
တၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကနး၀ဲ, စၢ်၀ဲ မ့တမ့ၢ် တမုာ်တနီၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ကွၢ်ထံနဲ လၢတၢ်ပနီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအကျါတမံၤမ့တမ့ၢ် အါန့ၣ်တမံၤ:
သးဂဲၤလၢအဆူၣ်
- ပလၢၢ်ဘၣ်တၢ်အတညီ၀ဲ မ့တမ့ၢ် ပှဲၤဒီးတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး
- ပလၢၢ်ဘၣ်တၢ်လီၤဘှံး မ့တမ့ၢ် သးအ့န့ညီ
- ထီဘိမုၢ်လၢ်ကွၢ်ဆိတၢ်လၢအအၢကတၢၢ်
- သးစၢၢ်ဆၢတၢ်ကီ၀ဲ
နီၢ်ခိနီၢ်ကစၢ်
- သးဖျၢၣ်စံၣ်သီၣ်ချ့(ထုးထုး) မ့တမ့ၢ် ဃ့ၢ်
- တၢ်သါတလၢသါ
- ကဖုတမုာ်
ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကဟးဆှဲးတၢ်အိၣ်အသးတဖၣ် လၢအဒုးကဲထီၣ်တၢ်သးပလၢၢ်တၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်ဟဲနးထီၣ်ဒီး, ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကလဲၤခီဖျိတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတၢ်မၤဒၢၣ်မၤဆူၣ်, လၢအဘၣ်တၢ်ကိးအီၤစ့ၢ်ကီးလၢ တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအါတလၢတၢ်မၤဒၢၣ်မၤဆူၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတၢ်မၤဒၢၣ်မၤဆူၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအါတလၢတၢ်မၤဒၢၣ်မၤဆူၣ်တၢ်ပနီၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.
တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအါတလၢတၢ်မၤဒၢၣ်မၤဆူၣ်န့ၣ် ဟဲကဲထီၣ်သတူၢ်ကလာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤဒၢၣ်မၤဆူၣ်န့ၣ်ကနး၀ဲဒိၣ်မး တုၤ ပှၤအါဂၤဆိကမိၣ်၀ဲလၢအ၀ဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီး သးစံၣ်အိၣ်ပတုာ်သတူၢ်ကလာ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်မၤဒၢၣ်မၤဆူၣ်အကတီၢ်န့ၣ်, ဘၣ်ဃးဒီးနီၢ်ခိနီၢ်ကစၢ်ဒီးသးတၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်ကကဲထီၣ်၀ဲ:
- သးဖျၢၣ်စံၣ်သီၣ်(ထုးထုး)
- ကပၢၤထီၣ်, နီၢ်ကစၢ်ဟူး၀းဆှဲးဆှိး မ့တမ့ၢ် ကနိးကစုာ်
- တၢ်သါတလၢသါ
- သးနါပှၢ်ဆါ
- ပလၢၢ်ဘၣ်ခိၣ်တယူၤ မ့တမ့ၢ် ခိၣ်မူၤတယူၤတပျၤ
- စုသံၣ်ခီၣ်သံၣ် မ့တမ့ၢ် အ့ၣ်ထုးအ့ၣ်စိၢ်
- ပလၢၢ်ဘၣ်ကိာ်ယူၢ်လီၤကတံာ်
- တၢ်ဂိၢ်ထီၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ကိၢ်လူးကိၢ်လီ သတူၢ်ကလာ်
- သးကလဲၤ မ့တမ့ၢ် ဟၢဖၢဆါ
တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါဒ်လဲၣ်.
တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ် ညီ၀ဲလၢကကူစါယါဘျါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဲသကိးတၢ်ဒီး ကသံၣ်ကသီန့ၣ် မ့ၢ်၀ဲကျဲညီနုၢ် လၢကကူစါတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. နဃုထံၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါသ့၀ဲလၢ:
- ကသံၣ်သရၣ်ကူစါယါဘျါသးတၢ်ဆိကမိၣ်တၢ်ဆါ- ကသံၣ်သရၣ်လၢအသမံသမိးတၢ်ဆါလၢအတဲတၢ်ဒီးနၤဘၣ်ဃးနတၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်၀ဲကသံၣ်ကသီသ့၀ဲမ့ၢ်နလိၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ.
- သးသ့ၣ်ညါတၢ်ဆူၣ်ချ့ပှၤစဲၣ်နီၤလၢအဒိးန့ၢ်ဘၣ်လံာ်ပျဲလၢပဒိၣ်- အိၣ်ဒီးဖၠၣ်စိမိၤမံၤလၤဒိၣ်စိတုာ်ဒံၢ်ကရံၣ် မ့တမ့ၢ် ဖၠၣ်စိမိၤအတီၤဒိၣ်တုာ်ဒံၢ်ကရံၣ်ခံတီၤတတီၤ လၢအမ့ၢ်၀ဲ သးဂ့ၢ်၀ီကသံၣ်သရၣ်တဖၣ်, ပှၤဂ့ၢ်၀ီအပှၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ်, တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီ ဒီးဟံၣ်ဒူၣ်ဃီထၢပှၤကူစါတၢ်တဖၣ် ဒီးပှၤဟ့ၣ်ကူၣ်တဲသကိးတၢ်လၢအစဲၣ်နီၤတဖၣ် လၢအကူစါသးဂဲၤလၢအဆူၣ်ဒီး သးသ့ၣ်ညါတၢ်အတၢ်တူၢ်ဘၣ်တဖၣ်, ဘၣ်ဆၣ်ညီနုၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ကသီတသ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
နီၢ်ကစၢ်ဆူၣ်ချ့ပှၤကွၢ်ထွဲတၢ်ကသံၣ်သရၣ်န့ၣ် တၢၣ်ပီၣ်တၢၣ်ပီဘၣ်ဃးနတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ် ဒီးဟ့ၣ်၀ဲကသံၣ်ကသီသ့စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤသးတၢ်ဃၢတၢ်စံာ်, တၢ်ကွၢ်ထံဆိကမိၣ်တၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်ယိာ်ယိာ် ဒီးဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤကရူၢ်တဖၣ်န့ၣ် မၤစၢၤပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်သ့စ့ၢ်ကီးလီၤ.
တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအကလုာ်တဖၣ်လၢအတဒ်သိးလိာ်သးတနီၤန့ၣ်ကမ့ၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.
တၢ်အကါဒိၣ်လၢနကတၢၣ်ပီၣ်တၢၣ်ပီနတၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်ခဲလၢာ် ဃုာ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ် မ့ၢ်လၢတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအကလုာ်လၢအတဒ်သိးလိာ်သးတဖၣ်အိၣ်အဃိလီၤ. အ၀ဲ(ခွါ) မ့တမ့ၢ် အ၀ဲ(မုၣ်) န့ၣ် ကဆၢတဲာ်တၢ်ကူစါတၢ်တိာ်ကျဲၤဘၣ်ဒီးနၤသ့န့ၢ်ဒံး ဖဲနတၢၣ်ပီၣ်တၢၣ်ပီနတၢ်ဆါအပနီၣ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.
- တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီးလၢအဘၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်ထီရီၤ- တၢ်ဘၣ်ယိၣ်နးမး ဘၣ်ဃးဒီးကိးမုၢ်နံၤဒဲးတၢ်မၤမူဒါတဖၣ် ယံာ်၀ဲအလါတဖၣ်
- တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအါတလၢတဘၣ်လိာ်ဘၣ်စး- တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအါတလၢတၢ်မၤဒၢၣ်မၤဆူၣ်တဖၣ်ခဲအံၤခဲအံၤ ပၣ်ဃုာ်၀ဲဒီးနီၢ်ခိနီၢ်ကစၢ် ဒီးသးတၢ်ဂဲၤဆူၣ်တၢ်မၤကိၢ်မၤဂီၤလၢအနးမး
- တၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ်တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ-တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးလၢ တၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ်တၢ်မၤအမူးတဖၣ် ဖဲပှၤတဂၤ န့ၣ် ကမဲာ်ကိၢ်နါကိၢ်, ကဘၣ်စံၣ်ညီၣ်တဲာ်အီၤ မ့တမ့ၢ် ဂ့ၢ်လိာ်အီၤ
- တၢ်စဲဘူးထီဃာ်လၢအသးလၢအမၤဆူၣ်တၢ်တဘၣ်လိာ်ဘၣ်စး- တၢ်ဆိကမိၣ်, တၢ်ထံၣ် မ့တမ့ၢ်သးပလၢၢ်တၢ်တဖၣ် မၢအီၤမၤတၢ်တဘျီ၀ံၤတဘျီခဲအံၤခဲအံၤ
- ခဲကိးတဃာ်-တၢ်သူၣ်ဘၣ်ဒိသးဘၣ်ဒိနးနးကလဲာ်သးတၢ်ဃၢတၢ်စံာ်တၢ်တဘၣ်လိာ်ဘၣ်စး-တၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ်ဒီးတၢ်သးပလၢၢ်တဖၣ်အသဟီၣ်ဆူၣ်မး မ့တမ့ၢ် မၤတံာ်တာ်အီၤ ခီဖျိတၢ်သးဘၣ်ဒိနးနးကလဲာ်လၢအလဲၤခီဖျိတ့ၢ်၀ဲ မ့တမ့ၢ် လၢအထံၣ်တ့ၢ်တၢ်မၤအသး
ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤ တၢ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲလၢတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအဂီၢ်
Blue Crossဒီး Blue Plusဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤတဖၣ်ညီနုၢ်ပၣ်ဃုာ်ဝဲဒီးသးသ့ၣ်ညါတၢ်ဆူၣ်ချ့တၢ်ဟ့ၣ်မၤစၢၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဘူးတၢ်လဲလၢတၢ်တိာ်ကျဲၤဟ့ၣ်အီၤတခါစုာ်စုာ် လီၤဆီလိာ်အသး ဒီးဒိးသန့ၤလၢ ပှၤဆါထီၣ်ကူစါသးလၢတၢ်ဆါဟံၣ်ပူၤဧါ ဒိးန့ၢ်တၢ်ကူစါလၢတၢ်ဆါဟံၣ်အချၢဧါအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆဲးကျိး ပှၤစူးကါတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤအလီကျိၤ လၢနတၢ်ကွၢ်နီၣ်ကွၢ်ဃါခးက့အလီၢ်ခံန့ၣ် မ့ၢ်ကျဲအဂ့ၤကတၢၢ် လၢနကဒိးန့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လီၤတံၢ် ဘၣ်ဃးဒီးနတၢ်တိာ်ကျဲၤတၢ်န့ၢ်ဘျုးတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤတဖၣ် ညီနုၢ်ကျၢၢ်ဘၢကသံၣ်လၢကကူစါ တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. သမံသမိးနကသံၣ်လၢကသံၣ်သရၣ်ဟ့ၣ်လီၤနၤအဘျူးတဖၣ်,ပာ်ဃုာ်ဒီးကသံၣ်မံၤကွဲးရဲၣ်လၢအဖိးသဲစး(စရီလၢ ကသံၣ်လၢအပၣ်ဃုာ်တဖၣ်),ဒ်သိးကမၤလီၤတံၢ်နတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်အလံာ်က့န့ၣ်ပၣ်ဃုာ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.
Blue Crossတၢ်တိာ်ကျဲၤတနီၤပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ကူစါယါဘျါတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်လၢအ့ထၢၣ်နဲးအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
Blue Cross မ့တမ့ၢ် Blue Plus တၢ်တိာ်ကျဲၤတနီၤ ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ် လၢအ့ထၢၣ်နဲးအဖီခိၣ်လၢအပှ့ၤစၢ်စၢ်ဖိ ဒ်သိးကကူစါစၢၤ နတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
- မၤလိလၢကအိၣ်မူ(Learn to Live)မ့ၢ်၀ဲ သးတၢ်ပလၢၢ်သ့ၣ်ညါဘၣ်သကဲာ်ပ၀းတၢ်ကူစါယါဘျါတၢ်ဆူးတၢ်ဆါ(CBT)တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတခါလၢအ့ထၢၣ်နဲၣ်အဖီခိၣ်လၢအပၣ်ဃုာ်လၢBlue Cross ဒီးBlue ShieldလၢMinnesotaတၢ်တိာ်ကျဲၤတနီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤစးထီၣ်၀ဲလၢတၢ်သမံသမိးလၢအ့ထၢၣ်နဲၣ်အဖီခိၣ်,မၢ့်၀ံၤဒီးပှၤဆါတဖၣ်ကဘၣ်ထီၣ်ဝံၤဝဲတၢ်သိၣ်လိအပတီၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်အိၣ်အသးလၢအလီၤတံၢ်အဂီၢ်ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲဒီးသိၣ်လိအ၀ဲသ့ၣ်ဒ်သိးကရဲၣ်ကျဲၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်အံၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
- ကသံၣ်သရၣ်လၢအလိၣ်ဘၣ်၀ဲ(Doctor On Demand)မ့ၢ်၀ဲတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢအ့ၣ်ထၢၣ်နဲးအလိၤန့ၣ်လီၤ. နလဲၤထံၣ်လိာ်သးဒီးသးဂ့ၢ်ဝီကသံၣ်သရၣ်လၢ အိၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ပျဲမ့တမ့ၢ်ကသံၣ်သရၣ်ကူစါယါဘျါသးတၢ်ဆိကမိၣ်တၢ်ဆါလၢကမံးတံၢ်မိၢ်ပှၢ်ဟ့ၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤခီဖျိစူးကါတၢ်ဂီၤမူလၢအဒုးအိၣ်ဖျါလီၤဆီဒၣ်တၢ်လၢ နလီတဲစိ,လီတဲစိအဒိၣ်ထဲးဘလဲး(tablet) မ့တမ့ၢ် ခီၣ်ဖၠူထၢၣ်န့ၣ်လီၤ. သးသ့ၣ်ညါဆူၣ်ချ့ကသံၣ်သရၣ်တဖၣ်န့ၣ် အိၣ်၀ဲဒၣ်ခီဖျိသ့ၣ်ဆၢဖးကတီၢ်လၢကထံၣ်လိာ်သး လၢတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
၀ံၤသးစူဆဲးကျိးတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤလၢပှၤစူးကါတၢ်ဖိအဂီၢ်နီၣ်ဂံၢ် လၢအအိၣ်လၢနတၢ်ကွၢ်နီၣ်ကွၢ်ဃါခးက့အလီၢ်ခံ ဒ်သိးကပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤတၢ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲအဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
တၢ်ဂ့ၢ်အါထီၣ် ဘၣ်ဃးသးသ့ၣ်ညါဆူၣ်ချ့တၢ်အိၣ်အသးတဖၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲ
တၢ်သးဟးဂီၤတၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်ဒီးတၢ်ကူစါယါဘျါတၢ်တဖၣ်
သကဲးပ၀ာ်ဒီးသးသ့ၣ်ညါတၢ်ဆူၣ်ချ့တၢ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲ
ရဲၣ်ကျဲၤသးတၢ်ဃၢတၢ်စံာ်တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်