တၢ်သးဟးဂီၤန့ၣ်မ့ၢ်၀ဲတၢ်ကဲထီၣ်ညီနုၢ်ဒီး ကူစါယါဘျါ၀ဲသ့ဖဲဘၣ်တၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါတၢ်ဆါဆိန့ၣ်လီၤ. ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ,ပှၤအိၣ်ဝဲအါဂၤလၢတဒိးန့ၢ်တၢ်မၤစၢၤလၢ တၢ်သးဟးဂီၤအဂီၢ်ဘၣ်ခီဖျိအ၀ဲသ့ၣ်တသ့ၣ်ညါ ၀ဲတၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်အပနီၣ်တဖၣ်အဃိလီၤ. နလဲၤထံၣ်လိာ်သးဒီးနဟံၣ်ဖိဃီဖိ ကသံၣ်သရၣ်သ့ မ့တမ့ၢ် နဃုဒိးန့ၢ်ကသံၣ်သရၣ်တဂၤလၢ အကူစါယါဘျါတၢ်သးဟးဂီၤ သ့ ဒီး တၢ်န့ၣ်အိၣ်၀ဲလၢ Blue Cross မ့တမ့ၢ် Blue Plusဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤ ပှာ်ဘျးစဲန့ၣ်လီၤ.
တၢ်သးဟးဂီၤအပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်၀ဲမနုၤတဖၣ်လဲၣ်?
တၢ်ဆါအပနီၣ်လၢအကဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါတဖၣ်န့ၣ်ကမ့ၢ်၀ဲ လၢအတနး မ့တမ့ၢ် နးမးန့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးတၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်အံၤဒီး မ့ၢ်ယံာ်၀ဲအစှၤကတၢၢ်ခံနွံဒီး, နကြၢးထံၣ်ဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲကသံၣ်သရၣ်ဒ်သိးကဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်သးဟးဂီၤဧၣ်န့ၣ်လီၤ.
- ပလၢၢ်ဘၣ်တၢ်သးအုးလၢတၢ်ဂ့ၢ်ၡဲၡဲပျီပျီတအိၣ်
- တၢ်သးစဲတအိၣ်လၢဘၣ်လၢ တၢ်ဟူးဂဲၤဖံးမၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်လၢ ညီနုၢ်နမၤမုာ်
- အိၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ တၢ်မံသပ့ၤမ့တမ့ၢ် မံအါတလၢကွံာ် မ့တမ့ၢ် စှၤန့ၣ်ဒ်ညီနုၢ်
- တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလီၤမၢ် မ့တမ့ၢ် ပလၢၢ်ဘၣ်တၢ်ဘှံးတၢ်တီၤအါန့ၢ်ဒ်ညီနုၢ်
- အိၣ်ဒီးတၢ်သးပလၢၢ်တဖၣ် လၢ အမ့ၢ် တၢ်ပာ်လုၢ်ပှ့ၤလီၤသးစှၤ,တၢ်အလုၢ်အပှ့ၤတအိၣ် ဒီး/မ့တမ့ၢ် ပလၢၢ်ဘၣ်လၢတၢ်သရူးကမၣ်အိၣ် လၢ တၢ်ဂ့ၢ်တအိၣ်နီတမံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
- တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်လၢသးကစဲတၢ်အဂီၢ် မ့တမ့ၢ် မၤတၢ်စံၣ်ညီၣ်တဲာ်တဖၣ်
- အီၣ်တၢ်အီတၢ်အါန့ၣ် မ့တမ့ၢ် စှၤန့ၣ်ဒံး ညီနုၢ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆီတလဲလၢ နီၢ်ကစၢ်အတယၢၢ်
- တၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ် မ့တမ့ၢ်တၢ်မၤသံလီၤသး ကဲထီၣ်၀ဲသ့လၢ သဲစးတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်လၢ အနးမးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်သးဟးဂီၤန့ၣ်ဘၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါအီၤဒ်သိးလဲၣ်?
ကျဲအကျိၤအကွာ်ညီနုၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်ကူစါယါဘျါတၢ်သးဟးဂီၤတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်၀ဲတၢ်ကူစါယါဘျါလၢကသံၣ်ကသီတဖၣ် ဒီး/မ့တမ့ၢ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဲသကိးတၢ်န့ၣ်လီၤ. နထံၣ်လိာ်သးဒီးနဟံၣ်ဖိဃီဖိကသံၣ်သရၣ် မ့တမ့ၢ် ဃုထံၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဲသကိးလၢ:
- ကသံၣ်သရၣ်ကူစါယါဘျါသးတၢ်ဆိကမိၣ်တၢ်ဆါ - ကသံၣ်သရၣ်လၢအသမံသမိးတၢ်ဆါ(MD)လၢအကကတိၤတၢ်ဘၣ်ဃးဒီးနတၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ် ဒီး ဘၣ်ဃးဒီးနၤ ဒီး ဟ့ၣ်နၤကသံၣ်ကသီသ့မ့ၢ်နလိၣ်ဘၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
- သးသ့ၣ်ညါတၢ်ဆူၣ်ချ့ပှၤစဲၣ်နီၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ပျဲလၢပဒိၣ် - အိၣ်ဒီးဖၠၣ်စိမိၤမံၤလၤသၣ်ဒိၣ်စိတုာ်ဒံၢ်ကရံၣ် မ့တမ့ၢ် ဖၠၣ်စိမိၤအတီၤဒိၣ်တုာ်အဒံၢ်ကရံၣ်ခံတီၤတတီၤခံမံၤအကျါတမံၤ လၢ အမ့ၢ်ဒ်သိးဒီးသးဂ့ၢ်၀ီအကသံၣ်သရၣ်တဖၣ်,ပှၤဂ့ၢ်၀ီအပှၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ်,တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီဒီးဟံၣ်ဒူၣ်ဃီထၢ အပှၤကူစါယါဘျါတၢ်တဖၣ်,ဒီးပှၤဟ့ၣ်ကူၣ်တဲသကိးတၢ်တဖၣ်လၢအစဲၣ်နီၤလၢ အကကူစါယါဘျါဘၣ်ဃးဒီးတၢ်သးဂဲၤ ဒီးတၢ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဘၣ်ဃးသး,ဘၣ်ဆၣ်ညီနုၢ်အဟ့ၣ်ကသံၣ်ကသီတသ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
သဲးစးတၢ်ဂ့ၢ်အါတက့ၢ်န့ၣ်ဘၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါအီၤသ့လၢ နဟံၣ်ဖိဃီဖိကသံၣ်သရၣ်န့ၣ်လီၤ. အ၀ဲ(ပိာ်ခွါ) မ့တမ့ၢ် အ၀ဲ(ပိာ်မုၣ်) န့ၣ်ဟ့ၣ်နၤကသံၣ်ကသီသ့၀ဲစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. တၢ်အဂုၤအဂၤတဖၣ်လၢနမၤသ့လၢကရဲၣ်ကျဲၤတၢ်သးဟးဂီၤအဂီၢ်န့ၣ်ပၣ်ဃုာ်ဒီး -
- နီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ
- တၢ်အီၣ်လၢအဖှိးဒီးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့
- တၢ်ကွၢ်ထံဆိကမိၣ်တၢ်ဖးယိာ်
- ဟးဆှဲးတၢ်အီသံး
တၢ်သးဟးဂီၤအကလုာ်တဖၣ်
တၢ်သးဟးဂီၤန့ၣ်အိၣ်၀ဲအကလုာ်လၢအတဒ်သိးလိာ်သးအါမံၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အကါဒိၣ်၀ဲလၢကဘၣ်တၢၣ်ပီၣ်တၢၣ်ပီ နတၢ်ဆါအပနီၣ်ခဲလၢာ်ဒီးကသံၣ်သရၣ်ဒ်သိးအ၀ဲပိာ်ခွါ မ့တမ့ၢ် အ၀ဲပိာ်မုၣ် ကစၢတဲာ်၀ဲသ့လၢ တၢ်ကူစါယါဘျါတၢ်တိာ်ကျဲၤဒ်အကြၢးအသိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်သးဟးဂီၤအကလုာ်တနီၤပၣ်ဃုာ်ဒီး:
- တၢ်သးဟးဂီၤအတၢ်တဘၣ်လီၢ်ဘၣ်စးလၢအယံာ်အထၢ -ပှၤဆါကဘၣ်လဲၤခီဖျိ၀ဲတၢ်သးဟးဂီၤဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် ဃုာ်ဒီးတၢ်ဆါအပနီၣ်လၢအတနးဒိၣ်ဒိၣ်အကတီၢ်တဖၣ် လၢ အယံာ်၀ဲအစှၤကတၢၢ် ခံနံၣ် မ့တမ့ၢ် လၢအယံာ်ဒိၣ်ဒံးန့ၣ်လီၤ.
- တချူးအိၣ်ဖျဲၣ်ဒီးအိၣ်ဖျဲၣ်၀ံၤအကတီၢ်(အိၣ်ဖျဲၣ်၀ံၤအကတီၢ်)တၢ်သးဟးဂီၤ - တၢ်အံၤန့ၣ်စးထီၣ်၀ဲပိာ်မုၣ်တဂၤအဖိအိၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ,ဒီးဘၣ်တဘၣ်ကယံာ်၀ဲလါအါမးန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤန့ၣ်ပာ်ဃုာ်ဒီးသးပလၢၢ်ဘၣ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ်တၢ်သူၣ်အုးသးအုးကဲၣ်ဆိး ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဒီးတၢ်ဆီတလဲလၢ တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါတခီ,တၢ်မံတၢ်ဂဲၤဒီးတၢ်သးအိၣ်အီၣ်တၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
- သးတၢ်ဆိၣ်ကမိၣ်တဘၣ်လီၤဘၣ်စး တၢ်သးဟးဂီၤ - -တၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်နးမးန့ၣ်လီၤ. ပှၤဆါန့ၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်နာ်ကမူၤကမၣ်တၢ်တဖၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ထံၣ်မှံတၢ်တဖၣ် ဒီး တၢ်သးပလၢၢ်ဘၣ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ် လၢ တၢ်သရူးကမၣ်အိၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆူးတၢ်ဆါန့ၣ်လီၤ.
- တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးတဘၣ်လိာ်ဘၣ်စးလၢအကဲထီၣ်လၢအဆၢကတီၢ်ဒၣ်၀ဲ- တၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤဂာ်ဒီးတၢ်သးဟးဂီၤဘၣ်ဆၣ်ကဲထီၣ်၀ဲဒၣ်ထဲဖဲတၢ်ဂိၢ်ထီၣ်သီသ့ၣ်လၣ်လီၤဆှုကတီၢ် ဒီးတၢ်ဂိၢ်ခါ ဖဲ မုၢ်တၢ်ကပီၤစှၤ၀ဲအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဂ့ၤထီၣ်၀ဲလၢ တၢ်ကိၢ်ထီၣ်သီကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
- တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်လၢဆီတလဲချ့တလၢကွံာ်လၢအတဘၣ်လိာ်ဘၣ်စး - ခိၣ်နူာ်တၢ်တဘၣ်လိာ်ဘၣ်စးလၢ အဒုးကဲထီၣ်သးအတၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢအနးကတၢၢ် ဒီးအသဟီၣ်ဆူၣ်န့ၣ်ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ သူၣ်ပိၢ်သး၀းဒီးသးခုအါတလၢ မ့တမ့ၢ် တၢ်တူၢ်ဘၣ်တၢ်သူၣ်ဟးဂီၤသးဟးဂီၤအပတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤ တၢ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲလၢ တၢ်သးဟးဂီၤအဂီၢ်
Blue Crossဒီး Blue Plusဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤတဖၣ်ညီနုၢ်ပၣ်ဃုာ်ဝဲဒီးသးသ့ၣ်ညါတၢ်ဆူၣ်ချ့တၢ်ဟ့ၣ်မၤစၢၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲန့ၣ်ကလီၤဆီလိာ်သးလၢ တၢ်တိာ်ကျဲၤတခါစုာ်စုာ်အဂီၢ်ဒီး လၢ ပှၤဆါလၢအထီၣ်ကူစါသးလၢတၢ်ဆါဟံၣ်အဂီၢ် မ့တမ့ၢ် ပှၤဆါလၢတၢ်ချၢ တၢ်ဟ့ၣ်မၤစၢၤအကျိၤအကွာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆဲးကျိးဆူတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤလၢပှၤစူးကါတၢ်ဖိအဂီၢ်လၢနီၣ်ဂံၢ်လၢ အအိၣ်လၢနတၢ်ကွၢ်နီၣ်ကွၢ်ဃါခးက့အလီၢ်ခံန့ၣ်ကမ့ၢ်၀ဲအဂ့ၤကတၢၢ်ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လီၤတံၢ်ဘၣ်ဃးဒီးနတၢ်တိာ်ကျဲလၢအမ့ၢ်သးသ့ၣ်ညါတၢ်ဆူၣ်ချ့အတၢ်ဘျုးတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်တိာ်ကျဲၤအါတက့ၢ်န့ၣ်ပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ကူစါယါဘျါလၢကသံၣ်ကသီ ဒ်သိး ကကူစါယါဘျါတၢ်သးဟးဂီၤန့ၣ်လီၤ. သမံသမိးနကသံၣ်လၢကသံၣ်သရၣ်ဟ့ၣ်လီၤနၤအဘျူးတဖၣ်,ပာ်ဃုာ်ဒီးကသံၣ်မံၤကွဲးရဲၣ်လၢအဖိးသဲစး(စရီလၢ ကသံၣ်လၢအပၣ်ဃုာ်တဖၣ်),ဒ်သိးကမၤလီၤတံၢ်နတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်အလံာ်က့န့ၣ်ပၣ်ဃုာ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.
Blue Crossတၢ်တိာ်ကျဲၤတနီၤပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ကူစါယါဘျါတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်လၢအ့ထၢၣ်နဲးအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
Blue Crossမ့တမ့ၢ် Blue Plusတၢ်တိာ်ကျဲၤတနီၤဟ့ၣ်၀ဲတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်လၢအ့ထၢၣ်နဲးအဖီခိၣ်လၢအဘူးအလဲစှၤတၢ်ဃုထၢတဖၣ် ဒ်သိးကမၤစၢၤတၢ်ကူစါယါဘျါနတၢ်သးဟးဂီၤတၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
- မၤလိလၢကအိၣ်မူ(Learn to Live)မ့ၢ်၀ဲ သးတၢ်ပလၢၢ်သ့ၣ်ညါဘၣ်သကဲာ်ပ၀းတၢ်ကူစါယါဘျါတၢ်ဆူးတၢ်ဆါ(CBT)တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတခါလၢအ့ထၢၣ်နဲၣ်အဖီခိၣ်လၢအပၣ်ဃုာ်လၢBlue Cross ဒီးBlue ShieldလၢMinnesotaတၢ်တိာ်ကျဲၤတနီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤစးထီၣ်၀ဲလၢတၢ်သမံသမိးလၢအ့ထၢၣ်နဲၣ်အဖီခိၣ်,မၢ့်၀ံၤဒီးပှၤဆါတဖၣ်ကဘၣ်ထီၣ်ဝံၤဝဲတၢ်သိၣ်လိအပတီၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်အိၣ်အသးလၢအလီၤတံၢ်အဂီၢ်ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲဒီးသိၣ်လိအ၀ဲသ့ၣ်ဒ်သိးကရဲၣ်ကျဲၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်အံၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
- ကသံၣ်သရၣ်လၢအလိၣ်ဘၣ်၀ဲ(Doctor On Demand)မ့ၢ်၀ဲတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢအ့ၣ်ထၢၣ်နဲးအလိၤန့ၣ်လီၤ. နလဲၤထံၣ်လိာ်သးဒီးသးဂ့ၢ်ဝီကသံၣ်သရၣ်လၢ အိၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ပျဲမ့တမ့ၢ်ကသံၣ်သရၣ်ကူစါယါဘျါသးတၢ်ဆိကမိၣ်တၢ်ဆါလၢကမံးတံၢ်မိၢ်ပှၢ်ဟ့ၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤခီဖျိစူးကါတၢ်ဂီၤမူလၢအဒုးအိၣ်ဖျါလီၤဆီဒၣ်တၢ်လၢ နလီတဲစိ,လီတဲစိအဒိၣ်ထဲးဘလဲး(tablet) မ့တမ့ၢ် ခီၣ်ဖၠူထၢၣ်န့ၣ်လီၤ. သးသ့ၣ်ညါတၢ်ဆူၣ်ချ့ကသံၣ်သရၣ်တဖၣ်န့ၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်ခီဖျိသ့ၣ်ဆၢဖးကတီၢ်လၢကထံၣ်လိာ်သး လၢ တၢ်မၤစၢၤ လၢ တၢ်သးဟးဂီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
၀ံၤသးစူဆဲးကျိးတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤလၢပှၤစူးကါတၢ်ဖိအဂီၢ်နီၣ်ဂံၢ် လၢအအိၣ်လၢနတၢ်ကွၢ်နီၣ်ကွၢ်ဃါခးက့အလီၢ်ခံ ဒ်သိးကပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤတၢ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲအဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.