တၢ်ကမၢကမၣ်ဘၣ်နသးဧါ. ထံအိၣ်တဝာ်လၢနနီၢ်ခိအဃၢဘၣ်ဆၣ် တၢ်သါထီၣ်သါလီၤ, ကပၢၤထီၣ် ဒီးတၢ်လဲၤဆူလုၣ်ထံလီၢ်န့ၣ် ထုးထီၣ်ကွံာ်ထံလၢတသီအတီၢ်ပူၤလီၤ. အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်ညါကဘၣ်အီထံဒ်လဲၣ်ဒီးအဆၢကတီၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ် အကါဒိၣ်မးလၢနတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
1. ဟံးဃာ်ဒီးနၤ
တချုးလၢနဟးထီၣ်လၢဟံၣ်န့ၣ် မၤပှဲၤထံဒၢလၢနသူက့ၤအီၤသ့တက့ၢ်. မ့ၢ်ထိၣ်သတြီၤကွၢ်လၢ ထံလၢအဘၣ်တၢ်ထၢနုာ်လၢပလီပူၤ(ဒီးပှၤဆါအီၤ)န့ၣ် ထံပလီလၢပှၤသူက့ၤအီၤသ့န့ၣ် နပှ့ၤအီၤညီညီသ့, မၤစှၤလီၤနတၢ်လၢာ်ဘူၣ်လၢာ်စ့ဒီးဂ့ၤဒိၣ်လၢခိၣ်ဃၢၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
2 ခီလဲဆူတၢ်ဂ့ၤလၢဆူၣ်ချ့အဂီၢ်တကပၤ
တၢ်ဆၢထံတဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးခဲလိၣ်ရံၣ်အဘျဲၣ်တဖၣ်လီၤ. လၢခံတဘျီနမ့ၢ်လဲၤတုၤလၢတၢ်ခုၣ်ဒၢ မ့တမ့ၢ်လဲၤဆူတၢ်အီၣ်ကျးလၢနအီၣ်ဘဲန့ၣ် ဃ့အီထံတက့ၢ်. နမ့ၢ်ကွၢ်နယီၢ်ဒ့အထိၣ်န့ၣ် ဆိကမိၣ်တၢ်ဝဲအံၤ - ထံန့ၣ်မၤစၢၤနၤလၢတၢ်ပၢၤနီၢ်အဃၢ ဒ် Mayo Clinic စံးဝဲအသိးန့ၣ်လီၤ.
3. ထၢနုာ်အရီၢ်
ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤလီၤ. ထဲထံတမံၤန့ၣ် ပအီအီၤဘျါလီၤ. ဆီတလဲအီၤခီဖျိတၢ်ထၢနုာ်လီၤ ပနီကျဲသၣ်လၢပတီၢ်ဃာ်အီၤတဖျၢၣ် မ့တမ့ၢ်သီလျီသၣ် လၢခံတဘျီဖဲနလူၤလီၤထံပလီလၢအထီတက့ၢ်.
4. ဖဲနဟူးဂဲၤအခါအီအီၤတက့ၢ်
အမဲရကၤနီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤကီၣ်ကးကရၢ (The American Council of Exercise) ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ နကအီဆိထံ 17 တုၤ 20အီၣ်စး ခံနၣ်ရံၣ်တုၤသၢနၣ်ရံၣ် တချုးလၢနလိာ်ကွဲဟူးဂဲၤတၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သးက့ၢ်ဂီၤတၢ်ဘၣ်အၢအိၣ်ထီၣ်လၢနဆ့ကၤအလိၤန့ၣ် အီတၢ်အထံ 7 တုၤ 10အီၣ်စးကိး 10 တုၤ 20 မံးနံးဖဲနကပၢၤထီၣ်တက့ၢ်. မၤလိတၢ်အါထီၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်မၤပှဲၤနီၢ်ခိဒီးထံဂံၢ်ဖဲနဟူးဂဲၤလိာ်ကွဲတၢ် (PDF)တက့ၢ်.
5. အီၣ်တၢ်အါအါ
ထံန့ၣ် ဟဲလၢတၢ်လီၢ်အဂၤအါန့ၢ်လၢထံပီၤအနီၣ်ဝံာ်န့ၣ်လီၤ. အနီၢ်ကီၢ်န့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်ထံလၢပတၢ်အီၣ်အါမးအပူၤန့ၣ်လီၤ. မၤလီၤတံၢ်လၢနအီၣ်တၤသူတၤသၣ်ဒီး တၢ်ဒိးတၢ်လၣ်လၢလၢလီၢ်လီၢ် ဒီးအီၣ်တၢ်အီၣ်အဂၤလၢအိၣ်ဒီးအထံအါအါ ဒ်သိးတၢ်အီၣ်အိၣ်ဒီးကသူထံ, ဘူကၠူၣ်သွဲးတၢ်အီၣ်ဒီးပထိးအကလုာ်ကလုာ်တက့ၢ်.
ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကဆိကမိၣ်ဒံးလၢ , တနံၤအတီၢ်ပူၤန့ၣ် ယကဘၣ်အီထံဆံးအါလဲၣ်. အဝဲန့ၣ် လီၤဆီလိာ်သးလီၤ. သးအနံၣ်အလါဒီးပိာ်မုၣ်ပိာ်ခွါ, နီၢ်အဃၢဒီးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ခဲလၢာ်န့ၣ် လုၢ်ဘၢနတၢ်အီအထံကိးနံၤဒဲးန့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်သံကွၢ်တဖၣ်ဘၣ်ဃးနတၢ်အီအထံန့ၣ် ကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲကသံၣ်သရၣ်တက့ၢ်.
တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤဘၣ်ဃး တၢ်မၤလၢပှဲၤနီၢ်ခိဒီးထံဂံၢ်
ထံဒီးတၢ်အီၣ်န့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါ
တၢ်မၤလၢပှဲၤနီၢ်ခိဒီးထံဂံၢ် - ဘၣ်မနုၤအဃိအဝဲန့ၣ်အကါဒိၣ်လဲၣ်
အီၣ်အါထီၣ်, နီၢ်အဃၢစှၤလီၤ
ထံ: ကဘၣ်အီအီၤတနံၤဆံးအါလဲၣ်.